آگاه: بازار برنج ایران وارد مرحله‌ای از نوسان شدید شده است؛ همزمان با کاهش سهم واردات و تصمیم دولت برای جلوگیری از ورود برنج‌های مرغوب خارجی، قیمت‌ها در بازار داخلی به‌طرز محسوسی افزایش یافته است. به گفته محمد مختاریانی، رئیس انجمن تولیدکنندگان و تامین‌کنندگان برنج ایران، سالانه بین ۵۰ تا ۶۰ درصد نیاز کشور از تولید داخلی تامین می‌شود و باقی آن باید از محل واردات پوشش داده شود، اما سیاست‌های اخیر این تعادل را به‌طور جدی مختل کرده است.
در اردیبهشت‌ماه امسال، دولت با هدف کنترل قیمت‌ها، واردات برنج‌های باکیفیتی مانند برنج پاکستانی را ممنوع اعلام کرد و به بازرگانان توصیه کرد محصولاتی با قیمت پایین‌تر وارد کنند. اما این تصمیم برخلاف انتظار، نه‌تنها موجب کاهش قیمت‌ها نشد، بلکه ساختار رقابتی بازار را فروپاشاند. برنج پاکستانی که در سال‌های گذشته با سهمی حدود ۲۰درصد از واردات، نقش ضربه‌گیر قیمت را ایفا می‌کرد، از چرخه تامین خارج شد و جای آن را برنج‌های ارزان‌تر با کیفیت پایین‌تر گرفت.
گزارش‌های میدانی از بازارهای شمال و غرب کشور نشان می‌دهد قیمت انواع برنج ایرانی از جمله فجر، ندا و شیرودی در سه‌ماهه گذشته به‌طور متوسط بیش از ۴۰ درصد رشد داشته است. در حال حاضر قیمت هر کیلو برنج ایرانی متوسط بین ۱۶۰ تا ۲۲۰ هزار تومان نوسان دارد، در حالی که برنج پاکستانی در بازارهای جهانی حدود ۱۴۰۰ دلار در هر تن معامله می‌شود؛ رقمی که با سقف تعیین‌شده ۹۰۰ یورویی از سوی دولت همخوانی ندارد و عملا واردات آن را غیرممکن کرده است.
به‌تدریج، حذف برنج پاکستانی از بازار ایران اثر دومینویی بر قیمت سایر انواع برنج برجای گذاشت. کارشناسان تاکید می‌کنند که این رقم نه فقط به اختلاف ارزی مربوط است، بلکه به انجماد ناگهانی مسیرهای وارداتی نیز برمی‌گردد. بسیاری از واردکنندگان که ماه‌ها برای دریافت مجوزهای خرید خارجی برنامه‌ریزی کرده بودند، با تصمیم ناگهانی دولت متوقف شدند و بازار از ذخایر قبلی تخلیه شد. در این میان، برنج پاکستانی که از نظر کیفی اندکی پایین‌تر از برنج ممتاز ایرانی مانند هاشمی و طارم است، اما از انواع دیگر نظیر ندا و فجر کیفیت بالاتری دارد، همواره به‌عنوان کالای نسبی تنظیم‌کننده بازار داخلی عمل کرده است. حذف این محصول موجب شد نه‌تنها طبقات متوسط به پایین به سمت خرید برنج‌های کم‌کیفیت‌تر سوق یابند، بلکه قیمت پایه برنج ایرانی نیز از اواخر تابستان صعودی شود.
در سطح کلان، کارشناسان بازار مواد غذایی معتقدند که نبود سیاست‌های قیمت‌گذاری منسجم و عدم هماهنگی میان وزارت جهاد کشاورزی، صمت و بانک مرکزی در تخصیص ارز وارداتی، یکی از عوامل اصلی آشفتگی کنونی است. مطابق برآورد «مرکز مطالعات کشاورزی ایران»، میزان واردات برنج در نیمه نخست سال ۱۴۰۴ نسبت به دوره مشابه سال قبل بیش از ۳۵ درصد کاهش یافته که بخش عمده آن به توقف خرید از پاکستان مربوط می‌شود.
ادامه این روند می‌تواند چالش‌های جدی‌تری برای ماه‌های آینده ایجاد کند. از یک‌سو، برداشت داخلی در شمال کشور به پایان رسیده و از سوی دیگر، موجودی انبارها پاسخگوی مصرف زمستان نیست. فروشندگان عمده در استان‌های گیلان و مازندران می‌گویند که قیمت برنج ایرانی در عمده‌فروشی‌ها تا ۵۰ هزار تومان در هر کیلو افزایش یافته است؛ رشدی که حتی برنج‌های درجه دو را نیز از سفره خانوارهای کم‌درآمد دور کرده است.