آگاه: ما با یک ابزار محاسباتی بی‌طرف روبه‌رو نیستیم؛ بلکه با یک «پیامبر دیجیتال» مواجهیم که به‌طور عمدی طراحی شده تا جهان‌بینی غربی را در مغزهای ما پیاده‌سازی کند. این استعمار نرم و دیجیتال، هدفش تسخیر «حکمت انسانی» است، نه صرفا تسلط بر زمین و منابع. با وجود اینکه هوش‌مصنوعی می‌تواند فرصت‌هایی ایجاد کند، اما نباید فراموش کنیم که این فرصت‌ها به‌طور عمده در دستان کسانی است که از این ابزار برای گسترش فردگرایی، سکولاریسم و اخلاق نسبی‌گرایانه استفاده می‌کنند. این ماشین‌ها و الگوریتم‌ها، از همان اقیانوس داده‌های اینترنتی غربی تغذیه می‌کنند؛ داده‌هایی که ریشه در فرهنگ‌های مادی و اومانیستی دارند. در نتیجه، هوش‌مصنوعی به‌طور ناخودآگاه، پیام‌آور همان دیدگاه‌های لیبرالی است که تمام‌قد در برابر جهان‌بینی اسلامی ایستاده است.
دقیقا در همین‌جاست که اشتباهات راهبردی رخ می‌دهد. بسیاری از کشورهای اسلامی، به‌ویژه ایران، با نگاه‌هایی سطحی به هوش‌مصنوعی توجه می‌کنند و گمان می‌کنند که می‌توانند از این فناوری به‌طور ابزاری استفاده کنند. این نگاه، به‌نوعی مشابه ترجمه یک کتاب مقدس غربی به زبان فارسی است؛ ما ابزارهای غربی را بر اساس همان مفاهیم و ارزش‌ها به‌کار می‌بریم، در حالی که جوهره این ابزارها همچنان در دنیای دیگری است. در حقیقت، برای بهره‌برداری از این فناوری، باید به‌طور کامل بر مبانی فلسفی و اخلاقی آن تسلط پیدا کنیم وگرنه تنها یک «مصرف‌کننده منفعل» خواهیم بود.
این موضوع در دیدگاه رهبر انقلاب به‌وضوح دیده می‌شود. ایشان در سخنرانی خود تاکید کردند: «این فناوری لایه‌های عمیقی دارد که باید بر آن لایه‌ها مسلط شد؛ آن لایه‌ها، دست دیگران است» (نخستین دیدار هیات دولت چهاردهم، ۶ شهریورماه ۱۴۰۳). مسلط نشدن بر این لایه‌های عمیق، نه تنها موجب وابستگی فرهنگی می‌شود، بلکه می‌تواند به تبدیل شدن به یک مصرف‌کننده خام و بدون قدرت تفکر منجر شود. مانند همان تجربه تلخ هسته‌ای که دشمنان به‌دنبال متوقف کردن آن بودند، اکنون نیز با هدف مشابهی به دنبال متوقف کردن «چرخه فکری» ما هستند.
راه‌حل، نه در انزوا یا فیلترینگ این فناوری‌ها، بلکه در یک هجمه معرفتی است. ما باید به جای «دفاع»، «حمله» کنیم. ما نیاز به هوش مصنوعی‌ای داریم که متناسب با مبانی فکری و دینی خودمان باشد. این فناوری باید برخاسته از داده‌های اسلامی و مبانی معرفتی اسلامی باشد. همانطور که رهبر انقلاب فرموده‌اند، «در دوران هوش‌مصنوعی نمی‌توان با ابزارهای ۴۰ سال قبل کار کرد» (مراسم سی‌وچهارمین سالگرد ارتحال امام خمینی(ره)، ۱۴ خردادماه ۱۴۰۲). این یعنی ما باید ابزارهای خود را نه تنها به‌روز کنیم، بلکه آنها را از لحاظ بنیادین بر اساس آموزه‌های دینی و تمدنی خود بسازیم.
برای تحقق این هدف، نخستین گام بازشناسی «مبانی فلسفی هوش» است. در فلسفه اسلامی، عقل نه یک فرآیند صرفا مادی، بلکه جلوه‌ای از روح الهی است. در حالی که در جهان غرب، عقل را صرفا نتیجه عملکرد مغز می‌دانند، ما باید تعریفی از هوش ارائه دهیم که با فطرت انسان و ارتباطش با خداوند هماهنگ باشد. این بازتعریف، نه تنها برای ساخت هوش‌مصنوعی ضروری است، بلکه به‌طور کلی برای بازسازی ارتباط انسان با فناوری اهمیت دارد.
گام دوم، «استقلال داده» است. همانطور که استقلال انرژی برای یک ملت حیاتی است، استقلال داده نیز برای تمدن‌ها ضروری است. باید پایگاه‌های داده‌ای ایجاد کنیم که بر اساس فرهنگ اسلامی و منابع دینی باشد، نه منابعی که فرهنگ غربی را در خود نهفته دارند. اگر داده‌ها از نگاه توحیدی سرچشمه نگیرند، هرچقدر هم هوش‌مصنوعی پیشرفته باشد، نهایتا به ایجاد یک دنیای بی‌معنا و وابسته به غرب می‌انجامد.
سومین گام، «پیوند علم و اخلاق» است. علم بدون اخلاق نه تنها بی‌ثمر است، بلکه می‌تواند ابزار فساد و استثمار شود. همان‌طور که امام خمینی(ره) فرمودند، اگر علم از ایمان جدا شود، به فساد می‌انجامد. در هوش‌مصنوعی نیز اگر از مبانی اخلاقی اسلام پیروی نکند، می‌تواند به ابزاری برای سلطه‌گری تبدیل شود.
در نهایت، ماموریت ما در این عرصه تنها توسعه فناوری نیست، بلکه احیای انسانیت است. باید هوش‌مصنوعی را به‌عنوان ابزاری برای ارتقای اخلاق، تربیت معنوی و تحقق عدالت در جامعه استفاده کنیم. این جهاد علمی و تمدنی است که باید از امروز آغاز شود. نباید تنها به دنبال تقلید از فناوری‌های غربی باشیم، بلکه باید به خلق هوش‌مصنوعی اسلامی بپردازیم که در خدمت تمدن اسلامی قرار گیرد. این نبرد، نبردی است معرفتی که سرنوشت آینده ما را رقم خواهد زد.