آگاه: با اعلام به‌پایان‌رسیدن دوران کرونا برگزاری بسیاری از رویدادهای فرهنگی- هنری دوباره از سر گرفته شد، اما برخی رویدادها پس از تجربه برگزاری مجازی به همان روال ماندند و برخی هم تصمیم گرفتند در کنار برگزاری حضوری رویداد آن را به صورت مجازی هم برگزار کنند و شاید بتوان گفت این یکی از دستاوردهایی بود که از دل سختی و سیاهی‌های دوران کرونا به دست آمد؛ کرونا نشان داد که می‌توان طور دیگری هم زندگی کرد و همه چیز همیشه به‌یک شکل برگزار نشود.
موقتی که ماندگار شد
طبیعتاً برگزاری اولین دوره نمایشگاه مجازی کتاب تهران، مثل هر تجربه دیگری که برای بار اول اتفاق می‌افتد، کم و کاستی‌هایی داشت و نقدهایی هم به آن وارد بود؛ اما در دوره‌های بعدی و به‌مرورزمان، نقص و کمبودهای هر دوره برطرف شد. نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران با حضور ۱۷۳۲ ناشر داخلی و ۱۸۰ ناشر خارجی، از اول تا دهم بهمن‌ماه برگزار شد؛ اما این تنها دوره‌ای نبود که نمایشگاه کتاب به صورت مجازی برگزار شد. جمع‌بندی‌ها و نتیجه‌گیری‌ها پس‌از برگزاری اولین دوره نمایشگاه کتاب مجازی، به‌گونه‌ای بود که قرار شد این شیوه از برگزاری در کنار برگزاری به صورت حضوری ادامه یابد و نتیجه اینکه از سال ۱۴۰۱ نمایشگاه کتاب تهران، هم به صورت حضوری و هم مجازی برگزار شد. این شیوه از برگزاری تا دوره سی و ششم نمایشگاه کتاب که این روزها در حال برگزاری است، ادامه دارد. در یک نگاه کلی و به صورت خلاصه برگزاری همزمان نمایشگاه کتاب به صورت مجازی و حضوری اتفاق مثبتی است که در بسیاری از نظرسنجی‌ها هم مشخص شده که مردم با همزمان برگزارشدن این دو شیوه از نمایشگاه موافق‌اند و برخی مهم‌ترین و بدیهی‌ترین دلایلش هم امکان حضور و بازدید مجازی ساکنان خارج از تهران از نمایشگاه، دسترسی آسان، ۲۴ ساعته بودن آن، نبودن در رفت‌وآمد و حمل کتاب‌های خریداری شده و تخفیف بیشتر است؛ علاوه بر اینکه طلاب، دانشجویان و اساتید دانشگاه با بن‌های خود فقط می‌توانند از نمایشگاه کتب مجازی خرید کنند.
رضایت مردم از برگزاری نمایشگاه مجازی
براساس نظرسنجی که سال گذشته (۱۴۰۳) در روز پنجم نمایشگاه کتاب صورت گرفت، سه‌چهارم مردم برگزاری همزمان نمایشگاه مجازی و حضوری را بسیار مفید می‌دانند و از برگزاری همزمان این دو شیوه استقبال می‌کنند. این سؤال از کسانی پرسیده شده که همزمان از دو نمایشگاه مجازی و حضوری خرید کرده‌اند.
کاظم آرمان‌پور، مدیر انتشارات جهش، در خصوص برگزاری همزمان نمایشگاه به صورت مجازی و حضوری گفت: یکی از خوبی‌های برگزاری نمایشگاه کتاب به صورت مجازی این است که افرادی که در شهرستان‌ها هستند و امکان حضور در تهران را ندارند، می‌توانند کتاب خود را تهیه کنند. همچنین آنهایی که محدودیت برای حضور در اماکن شلوغ دارند و علاقه‌مند به شرکت در این رویداد فرهنگی هستند نیز می‌توانند کتاب‌های خود را انتخاب کنند.
وی با اشاره به اینکه امیدوار است این شیوه از برگزاری ادامه یابد، افزود: در دوره‌ای که نمایشگاه تنها به صورت مجازی برگزار شد، آدرس‌هایی می‌دیدم که سفارش کتاب داده بودند که این آدرس‌ها را هیچ‌وقت در خریدهای عادی نمی‌دیدیم؛ زیرا علاقه‌مندان به کتاب در شهرستان‌ها مجبور بودند برای تهیه کتاب به مراکز استان‌ها مراجعه کنند. درنتیجه برگزاری نمایشگاه مجازی همه مردم به شکل یکسان می‌توانند از یارانه و تخفیف ناشران استفاده کنند. البته این را هم بگویم که انتظار نداریم همیشه همه مسائل ایده‌آل باشد. کم و کاست‌هایی وجود دارد که فکر می‌کنم به‌مرور قطعاً برطرف خواهد شد.
اما یکی از مهم‌ترین مزیت‌های مجازی برگزارشدن نمایشگاه، فعال نگه‌داشتن جریان کتابخوانی و فرهنگ مطالعه است؛ علاوه بر اینکه، برگزاری این رویداد در بیرون آمدن فعالیت‌های فرهنگی از حالت متمرکز در پایتخت و توسعه فعالیت‌های فرهنگی برای همگان بسیار قابل‌توجه و مهم است.
فرهنگ، مجموعه‌ای پیچیده از علوم، دانش‌ها، هنرها، افکار، اعتقادات، قوانین و مقررات، آداب و رسوم، سنت‌ها و به‌طور خلاصه کلیه آموخته‌ها و عاداتی است که یک انسان به‌عنوان عضو جامعه اخذ می‌کند. در واقع فرهنگ چیزی است که از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود و از محلی به محل دیگر می‌رود. یکی از وجوه مهم فرهنگ در هر جامعه، توجه به مطالعه و سطح کتابخوانی به‌عنوان عاملی مهم برای یادگیری، تعلیم و تربیت و سرگرمی است. یکی از پیشنهاداتی که می‌توان به افراد ساکن در تهران کرد این است که خریدشان را مجازی انجام دهند، اما حضوری از نمایشگاه بازدید کنند و گشت‌وگذار فرهنگی خود را انجام دهند.
معایب همزمان برگزارشدن نمایشگاه حضوری و مجازی کتاب
اما حالا که از خوبی‌های این شیوه از برگزاری گفتیم، بد نیست از سختی‌ها و ضعف‌هایش هم بگوییم. یکی از اصلی‌ترین مشکلات به ناشران برمی‌گردد؛ آنها در ایام نمایشگاه از اغلب نیروهای خود برای حضور در نمایشگاه استفاده می‌کنند و اینکه همزمان باید به فکر تیمی برای فروش مجازی هم باشند، کار را برایشان سخت می‌کند. نکته دیگر اینکه در بسیاری از مواقع به خاطر مشکلاتی که در اتصال به اینترنت، وجود دارد، قطع و وصل‌های مدام به اینترنت کاربران و فروشنده را کلافه می‌کند و برخی در میانه راه بی‌خیال خرید می‌شوند. پس باید در نظر داشت که اصلی‌ترین لازمه برگزاری یک رویداد مجازی دارا بودن زیرساخت‌های مناسب است. علاوه بر اینترنت بحث رساندن بسته‌های کتاب به کاربران هم یکی دیگر از مشکلات است که در سال‌های اول برگزاری نمایشگاه به صورت مجازی خیلی جدی بود، اما خوشبختانه در چند دوره اخیر این مشکل کمتر شده است. مورد دیگر در خصوص برگزاری نمایشگاه به صورت مجازی، کمبود اطلاع‌رسانی است؛ بسیاری از مردم هنوز نمی‌دانند که نمایشگاه کتاب به صورت مجازی هم برگزار می‌شود و شاید بد نباشد رسانه‌ها و برگزارکنندگان بر روی موضوع اطلاع‌رسانی و معرفی این شیوه از برگزاری بیشتر کار کنند.
علاوه بر همه اینها، یکی از شعارهای همیشگی نمایشگاه کتاب این است که این نمایشگاه فروشگاه نیست و اهالی نشر و کتاب با تعاملی که با یکدیگر دارند، می‌توانند در کنار هم به نقد کتاب بپردازند و در این تعاملات بیشتر با کتاب انس بگیرند اما در نمایشگاه مجازی کتاب، این امکان از مخاطب و اهالی نشر گرفته می‌شود و این تعامل وجود ندارد.
تعامل‌هایی که در نمایشگاه فیزیکی کتاب همیشه وجود داشته، فقط به نفع مخاطب نبوده، بلکه ناشر هم از این تعامل سود می‌برد. برای تداوم حیات یک ناشر باید حتماً تعامل با نویسندگان صورت گیرد، اما این امکان در نمایشگاه مجازی فراهم نیست، در نمایشگاه حضوری نویسنده‌ها حضور دارند، حتی جشن امضا برای کتاب‌ها نیز برگزار می‌شود که جای این برنامه‌های فرهنگی در فضای مجازی خالی است.
برگزاری نمایشگاه کتاب در ترویج مطالعه کتاب نقش بسیار موثری دارد. اقشار مختلف انسان‌ها با فرهنگ‌ها، ایدئولوژی‌ها و ادیان متفاوت در یک مقطع زمانی خاص و با یک هدف واحد درپی آثار مورد علاقه خود در این نمایشگاه هستند و برپایی چنین نمایشگاهی اشاعه علم و دانش و فرهنگ بوده و به‌نوعی ترویج مطالعه محسوب می‌شود و به‌گونه‌ای فرهنگ‌سازی است. ضمن اینکه مخاطب در نمایشگاه فرصت آشنایی با آثاری را دارد که به‌تازگی منتشر شده است. برگزاری همزمان فیزیکی و مجازی نمایشگاه، به معنای آلن بدیویی (فیلسوف معاصر فرانسوی) یک «رخداد» است و قطعاً تغییراتی را موجب شده و مسیر جدیدی را پیش پای اهالی فرهنگ می‌گشاید. برگزارکنندگان باید هوشیاری لازم را به خرج داده و به مکتوب و مستندکردن این شیوه برگزاری بپردازند.
نظر شما