آگاه: بعد از پایان پخش این برنامه و مرور بازخوردها و دست‌به‌دست‌شدن بخش‌های زیادی از این برنامه در فضای مجازی، با تهیه‌کننده این برنامه، سعید ستودگان گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
فصل جدید «حسینیه معلی» از پنجم تیرماه به آنتن شبکه سه صداوسیما آمد. این برنامه که نسبت به فصل‌های گذشته با چند تغییر در میز ذاکران تولید شده بود، از حضور نری‌مان پناهی تا یک مداح شناخته شده عراقی را به همراه داشت. در فصل جدید، حاج سعید حدادیان، حاج نری‌مان پناهی، حاج حسین سیب‌سرخی و حاج حیدر البیاتی (از عراق) ترکیب جدید «میز ذاکران» یا داوران برنامه را تشکیل دادند. همچنین برای اولین‌بار، حجت‌الاسلام سیدحسین آقامیری به‌عنوان کارشناس مذهبی در این برنامه حضور پیدا کرده بود. با نگاهی به این فصل می‌توان به بحث «گسترش دامنه بین‌المللی» اشاره کرد؛ چرا که در کنار تمرکز اصلی بر آیین‌های عزاداری ایرانیان، این فصل نگاهی نیز به مراسم‌های عزاداری در کشورهای منطقه دارد؛ رویکردی که می‌تواند به تقویت همگرایی فرهنگی میان شیعیان جهان منجرشود.
از روستاهای دورافتاده تا کشورهای همسایه
این برنامه در فصل جدید خود، علاوه بر حفظ رسالت اصلی‌اش یعنی به تصویر کشیدن آیین‌های عزاداری از نقاط مختلف و کمتر شناخته‌شده ایران، دامنه خود را به فراتر از مرزهای جغرافیایی کشور گسترش داد. حسینیه معلی در فصل هشتم وسعتی یافت که علاوه بر آنکه همچنان مامن و ماوای دسته‌های عزاداری کوچک از دورافتاده‌ترین و گمنام‌ترین نقاط کشور بود، میزبانی گروه‌های عزاداری از کشورهای افغانستان، پاکستان و عراق نیز بودند. رسانه‌ها با استقبال از این رویکرد، آن را گامی در برای نمایش وحدت و جهان‌شمولی عزای حسینی توصیف کردند. یکی از نکات قابل‌توجه این فصل، حضور حیدر البیاتی، مداح عراقی، در کنار سعید حدادیان، نری‌مان پناهی و حسین سیب‌سرخی به‌عنوان میزبان و ذاکر بود که به غنای برنامه و نمایش نزدیکی فرهنگی و مذهبی دو ملت ایران و عراق می‌افزود. همچنین اجرای نوحه‌هایی توسط مداحان افغانستانی و پاکستانی، بازتاب گسترده‌ای در فضای مجازی و رسانه‌ها داشت و به‌عنوان نمادی از همبستگی شیعیان منطقه مورد تحسین قرار گرفت. این اقدام «حسینیه معلی» در دعوت از گروه‌های بین‌المللی، نه‌تنها به معرفی آداب و رسوم عزاداری سایر ملل به مخاطب ایرانی کمک کرد، بلکه تصویری از یک «روضه جهانی» برای امام حسین (ع) ارائه داد که در آن، زبان، نژاد و مرزهای سیاسی رنگ می‌بازد و عشق به اهل بیت، محور اتحاد قرار می‌گیرد. این فصل از برنامه با تکیه بر همین رویکرد، توانست ضمن حفظ جایگاه خود به‌عنوان بزرگ‌ترین حسینیه تلویزیونی ایران، به تریبونی برای نمایش گنجینه غنی و عظیم فرهنگ عاشورایی در میان ملت‌های مختلف تبدیل شود و پیام جهانی کربلا را به شکلی هنرمندانه و تاثیرگذار به تصویر بکشد.
از نوجوانان روستای ظاهرآباد خراسان رضوی تا نخل‌گردانی یزد
حسینیه معلی علاوه بر آنکه به مرزهای جغرافیایی محدود نبود، بلکه به سن‌وسال و شهر و روستا هم محدود نشد. این حسینیه در ۱۱ شب، از نوجوان نابینایی که مداح حسین (ع) بود تا نوجوانان روستای ظاهرآباد که به خاطر کمبود لوازم عزاداری از دبه‌های ۲۰ لیتری استفاده کرده بودند، تا عزاداران جنوب کشور، شمال و مرکز کشور را میزبانی کرد و بهترین لحظات این عزاداری‌ها را تقدیم نگاه مخاطبان تلویزیون کرد.
احیاگر مجلس امام حسین (ع)
این یک‌قلم اما فرق می‌کند؛ مداح دیلمانی در برنامه معلی از خوابی گفت که یکی از اهالی دیده؛ دو آقای سبزپوش که به جمع «زنجیرپایه‌زن‌ها» تشر زدند که «شما می‌خواهید مجلس ما را زمین بگذارید؟» «زنجیرپایه‌زنی» آیینی است از شهر دیلمان استان گیلان که طی سال‌ها چراغش خاموش و به‌کلی فراموش شده بود. برنامه حسینیه معلی بهانه‌ای شد تا جوانان این منطقه با کمک سن‌وسال‌دارهای آنجا ابزار این آیین را دوباره بسازند و اجرای آن را فرابگیرند. این آیین باردیگر احیا شد و نمادی شد از کاروان کربلا که در دل تاریخ زنده و رونده است.
سعید ستودگان، تهیه‌کننده سینما و تلویزیون که در آثاری همچون برنامه تلویزیونی «استوا» و برنامه تلویزیونی «پرونده ویژه» فعالیت داشته است، تهیه‌کنندگی فصول هشت‌گانه برنامه حسینیه معلی را برعهده دارد. گفت‌وگوی «آگاه» با ستودگان را در ادامه می‌خوانید:
پیش از هر چیز لطفا درباره بازخورد مخاطبان از این فصل از برنامه معلی (فصل هشتم) توضیح دهید، باتوجه‌به اینکه این برنامه در فصل‌های پیشین همیشه در آمار و اعداد حرف‌های زیادی برای گفتن داشت و محبوب مخاطبان بوده، آیا در پایان این فصل نیز آماری از بازدید و علاقه مخاطب به آن به دست آمده است؟
بسم الله الرحمن الرحیم. الحمدلله اتصال مردم و ارادت مردم به حضرت سیدالشهدا و مراسم‌های عزاداری ماه محرم چیزی است که بر همگان روشن است و اصلا قابل‌چشم‌پوشی نیست. این حجم از ارادتی که مردم ایران با هر سلیقه و نظرات مختلف، از هر قوم و از هر بینشی نسبت به ساحت مقدس حضرت سیدالشهدا(ع) دارند، بر کسی پوشیده نیست. حسینیه معلی هم چون آیین‌های عزاداری را از همه مردم و نقاط مختلف ایران بازنمایی می‌کند، به همین خاطر مورد توجه و تحسین مردم بزرگوار این سرزمین قرار می‌گیرد. امسال هم الحمدلله مثل سال‌های گذشته بازخوردی که ما از مخاطب داشتیم، ری‌اکشن‌هایی که به ما می‌دادند، نکاتی که می‌گفتند و همچنین حجم لطفی که به ما داشتند بحمدلله نشان‌دهنده این است که حسینیه معلی باز هم توانسته به یکی از نمادهای اصلی عزاداری در ایام محرم امسال تبدیل شود. در رابطه با اعدادی که فرمودید من اعداد و آمار را دارم ولی متاسفانه هنوز اجازه انتشار ندارم. ان‌شاءلله به‌زودی از سمت مرکز افکارسنجی سازمان صداوسیما به‌طور رسمی اعلام می‌شود. اما به حمدلله ذره‌ای ارادت و خاکساری مردم ایران نسبت به ساحت مقدس سیدالشهدا (ع) کم که نشده، روزبه‌روز بیشتر هم شده.
می‌دانیم که در فصل‌های گذشته این برنامه، چه به‌طور همزمان و چه در زمان‌های دیگر، نسخه ترجمه شده این برنامه به زبان‌های دیگر نیز تولید و آماده شده و در اختیار کشورهای دیگر برای پخش قرار گرفته است، آیا در این فصل نیز همین روند ادامه داشت؟
بله؛ مثل فصول گذشته حسینیه معلی باتوجه‌به اینکه طرفداران خودش را در بین کشورهای مختلف، هم در کشورهای منطقه و هم عزیزانی که در قاره‌های دیگر زندگی می‌کنند، پیدا کرده و نیز باتوجه‌به اینکه حالا یک مقدار سختی‌هایی در پی جنگ ۱۲ روزه در باب مسئله اینترنت و ارسال فایل‌ها پیش آمد، ولی شکر خدا بچه‌های حسینی معلی با مجاهدت تمام، همه قسمت‌ها را ترجمه کردند و برای شبکه‌هایی که در کشورهای مختلف پخش همزمان داشتند، ارسال کردند و عزیزانی که بیننده حسینیه معلی در اقصی‌نقاط دنیا و همچنین به زبان‌های مختلف دیگر بودند، روی صفحات یوتیوب نیز برنامه بارگذاری شد. بعضی از شبکه‌ها نیز با این هدف‌گذاری آمدند که ان‌شاءالله از دهه دوم و سوم ماه محرم حسینیه معلی را برای مخاطبانشان پخش کنند. آنها هم فایل‌هایشان آماده شده و ارسال شده و ان‌شاءالله شبکه‌های مختلف در ایام دهه دوم و دهه سوم محرم پخش می‌کنند.
اسامی بخشی از این شبکه‌ها را ممکن است بفرمایید؟
بله، شبکه اشراق، شبکه ایام، شبکه غدیر، شبکه نجبا، شبکه نعیم، کانال ۱۴ کویت، شبکه مکتب الاتحاد یمن، شبکه اصیل، شبکه ولایت و شبکه صراط.
در مورد پخش برنامه از کانال‌های یوتیوب فرمودید، من قبل از این گفت‌وگو برخی قسمت‌ها را چک کردم، بازدیدهای بسیار خوبی داشتند. شاید تا نزدیک ۱۰۰ هزار بازدید در بعضی از قسمت‌ها تجربه شده بود و در مجموع نیز بیش از چندین میلیون بازدید را ثبت کرده بود، تجربه بازخورد مخاطب شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های بین‌المللی را چطور دیدید؟ یا اگر داده‌ها را تحلیل کرده‌اید، بازخوردها از کشورهای غیرمسلمان چطور بود؟
ازاین‌رو که ما در حسینیه معلی به عزاداری حضرت سیدالشهدا (ع) می‌پردازیم و شرکت‌کنندگان در برنامه و به‌عنوان‌مثال گروه‌هایی که برای اجرای آیین‌ها به حسینیه معلی می‌آیند، به هر ترتیب باید مربوط به کشورهایی باشند که شیعیان در آنجا حضور دارند و البته حضور گسترده و فعالی دارند؛ به همین خاطر شرکت‌کنندگان حسینیه معلی محدود هستند به کشورهایی مانند عراق، افغانستان، پاکستان و دیگر کشورهای شیعی. به همین خاطر وقتی این اجراهای بین‌المللی به این سمت می‌رود، عمده مخاطبان بین‌المللی ما هم در همین کشورها هستند. اما وقتی ما کامنت‌های صفحات مجازی مثلا یوتیوب این برنامه را دیدیم، متوجه شدیم چه افرادی با چه زبان‌های مختلفی در اقصی‌نقاط دنیا، در اروپا، در آفریقا، در آمریکا، در استرالیا و... به هر شکلی که هست با مثلا ترجمه‌هایی که انجام می‌شود، سعی می‌کنند با برنامه ارتباط بگیرند، حال خوبی با این برنامه دارند و این حال خوب را با ما به اشتراک می‌گذارند. این موضوع خیلی حس و حال خوبی به ما می‌دهد. ما دیدیم که هم کسانی که با زبان‌های دیگر در نقاط مختلف دنیا هستند، هم بسیاری از ایرانیانی که در نقاط مختلف دنیا، جایی در غربت هستند که شاید به جلسه روضه و عزاداری دسترسی نداشته باشند، شب‌به‌شب همراه حسینیه معلی خانه‌هایشان را خیمه عزاداری سیدالشهدا (ع) می‌کنند و می‌نشینند پابه‌پای مردم ایران اشک می‌ریزند و عزاداری می‌کنند.
پس مخاطب از کشورهای غیر شیعی، غیرفارسی‌زبان و غیرعرب زبان هم داشتید؟
بله، همین‌طور است.
پیش از شروع این فصل از برنامه حسینیه معلی گفته بودید که قرار است در این فصل، دامنه بین‌المللی برنامه گسترده شود و از آیین و سبک‌های مختلف منطقه نیز استقبال کنید، با این گروه‌ها چطور ارتباط گرفتید، با چه معیارهایی انتخاب کردید که کدام دسته و از کدام کشورها در برنامه شرکت کنند؟
حسینیه معلی بحمدلله و به عنایت حضرت زهرا (س) به یک جایگاهی رسیده که مشتاقان برای شرکت در این برنامه حالا خیلی زیاد هستند. به‌عنوان‌مثال ما زمانی که صحبت می‌کردیم با ذاکران بزرگواری که در کشورهای دیگر حضور دارند، به محض اینکه نام حسینیه معلی می‌آمد، هم بسیار خشنود می‌شدند و هم خیلی خوشحال از اینکه حسینیه معلایی در ایران تولید شده، خودشان جزو مخاطبان این برنامه بودند و ابراز رضایت و اشتیاق می‌کردند برای حضور. به همین خاطر وقتی برنامه به همچنین جایی از تاثیرگذاری رسیده است، گروه‌های سردبیری ما با تمام قدرت، هر ظرفیتی که در کشورهای مختلف هست را فعال می‌کنند که ارتباط بگیرند و در نهایت دعوت‌ها انجام شد.
در بین فرآیندهای پژوهشی و جست‌وجوی عوامل برنامه حسینیه معلی برای یافتن بهترین گروه‌های عزاداری حسینی، گروه‌ها و دسته‌هایی هم هستند که خودجوش و داوطلب برای اجرا در برنامه آماده شده باشند؟
بله، بسیار زیاد است. حسینیه معلی حالا چهارمین سال متوالی‌ست که پخش می‌شود، مشتاقان برای حضور در معلی بسیار زیاد هستند. البته ما هم محدودیت‌هایی داریم. بالاخره برنامه‌ای که طی ۱۱-۱۲ شب پخش می‌شود و زمان محدودی دارد، متاسفانه این امکان فراهم نیست که ما در خدمت همه عزیزان باشیم؛ به همین خاطر، هم‌گروه‌های سردبیری ما در سرتاسر کشور مشغول به پژوهش هستند تا اگر آیین بکر و نابی هست که از چشم ما دورمانده، آنها را بتوانیم شناسایی کنیم و هم مشتاقان زیادی هستند که به ما اعلام می‌کنند، فیلم و عکس می‌فرستند و در گروه‌های جلسات کارشناسی ما، همه در کنار هم قرار داده می‌شود. در نهایت باتوجه‌به پارامترهایی که لازم است تا بتوانند در یک برنامه تلویزیونی حضور پیدا بکنند، انتخاب گروه‌ها انجام و از عزیزان دعوت به حضور می‌شود.
این سوالی که می‌پرسم بیشتر برآمده از تجربه شخصی خود من است، من در یکی از شهرهای استان فارس بزرگ شده‌ام که با آنکه قدمت قابل‌توجهی دارد، اما از آیین‌ها و عزاداری‌های اصیلش چیزی باقی نمانده، برای همین می‌خواهم بدانم، حسینیه معلی بعد از چهار سال از پخش موفقیتی در زمینه کمک به احیای آیین‌های کهن عزاداری حسینی در ایران داشته، یا باعث شده مردم شهر و روستاها به فکر احیا و اجرای آیین‌های عزاداری فراموش‌شده‌شان بکنند؟
بسیار زیاد، بسیار زیاد. اصلا ما یکی از اهداف اولیه ما در حسینیه معلی این بود که احیاءالتراث کنیم؛ احیای میراث عزاداری. ما طی این چهار سال و طی فصولی که از حسینیه معلی ساخته شده، چه در ماه محرم و چه در ماه شعبان، بسیار زیاد آیین‌هایی بودند که بسیار مهجور بودند، حتی در خود همان منطقه مهجور مانده بودند اما با آمدنشان در حسینیه معلی و بازنمایی آن موردتوجه قرار گرفتند و بعد از پخش در حسینیه معلی این آیین‌ها احیا شده و دوباره اکثریت مردم منطقه شروع به انجام و اجرا و زنده نگه‌داشتن آن کردند. به‌عنوان‌مثال در فصل هشتم برنامه، دوستانی که از منطقه دیلمان تشریف آورده بودند برای عزای حسینی، مراسم زنجیر پایه را اجرا کردند که توضیح می‌دهند این آیین سال‌هاست در منطقه خودشان هم انجام نمی‌شود. فقط یک تعدادی از پیرمردها یادشان هست. حتی لوازم این آیین از زنجیر پایی و دسته زنجیر را هم دیگر نداریم، سال‌هاست دیگر ساخته نشده اما به همت خادمین حسینیه معلی درخواست شد که این کار را از بزرگان و پیرمردانی که بودند و به یاد داشتند، دوباره به جوان‌ها آموزش داده شد، تمرین کردند و بحمدالله آمدند وارد حسینیه معلی شدند و ان‌شاءالله از این به بعد شما می‌توانید رصد کنید و ببینید که در آن منطقه آیین زنجیر پایه در دسته یکی از آیین‌های دوباره احیا شده و حتی آیین‌های اصلی آن منطقه قرار می‌گیرد. از این اتفاقات الی‌ماشاءالله تا دلتان بخواهد در نقاط مختلف ایران به عنایت حضرت سیدالشهدا (ع) و به نگاه حضرت زهرا (س) انجام شده، همه هم لطف و نگاه خودشان بوده. ان‌شاءالله به ما توان بیشتری بدهند که در این مسیر خادمی بتوانیم پرقدرت ادامه بدهیم.
آقای ستودگان از فصل هشتم حسینیه معلی خاطره یا تجربه ویژه‌ای دارید که بخواهید بازگو کنید؟
حسینیه معلی سرتاسر ویژه است، از روز اول که ما حسینیه معلی را شروع کردیم و فکر نمی‌کردیم این برنامه تبدیل بشود به همچنین جای با برکتی، تا همین لحظه آخرش همه‌اش لطف و عنایت سیدالشهداست. همه‌اش خاطره ویژه است. اینکه بخواهم مصداقی عرض کنم متاسفانه در ذهنم نیست اما کلیت حسینیه معلی خاص‌بودن و ویژه‌بودن را نشان می‌دهد.
و نکته پایانی.
تشکر بسیار از مردم شریف ایران، الهی که بلا از ایشان دور باشد. نگاه اهل بیت (ع) و نگاه حضرت زهرا (س) از زندگی‌های‌مان دور نباشد و زیر سایه سیدالشهدا (ع) باشیم. ایران حسین (ع) تا ابد پیروز است، ان‌شاءالله.
نظر شما