آگاه: کارشناسان و فعالان بازار معتقدند که عمق داخلی‌سازی برخی قطعات هنوز کافی نیست و وابستگی به واردات مواد اولیه کلیدی و قطعات پیشرفته همچنان پابرجاست. همچنین کیفیت برخی محصولات تولید داخل به استانداردهای جهانی نرسیده و این موضوع محدودیت‌هایی در رقابت با برندهای خارجی ایجاد کرده است. از سوی دیگر، مشکلاتی مانند نوسانات ارزی، محدودیت در تامین انرژی و نقدینگی تولیدکنندگان را تحت‌فشار قرار داده و موجب شده برخی دستاوردهای صنعت لوازم‌خانگی نتواند به طور کامل به بازار و مصرف‌کنندگان منتقل شود. کارشناسان تاکید دارند که بدون برنامه‌ریزی و حمایت مستمر دولت برای ارتقای فناوری، استانداردسازی و بهبود کیفیت، این صنعت با وجود ظرفیت‌های بالا، در مسیر توسعه پایدار و رقابت منطقه‌ای با چالش مواجه خواهد بود.
تامین بخش اصلی نیاز در بازار
در همین راستا پیگیری‌های خبرگزاری مهر از انجمن صنایع لوازم‌خانگی ایران در خصوص وضعیت صنعت لوازم‌خانگی کشور نشان می‌دهد که این صنعت حدود ۳۰۰ هزار شغل مستقیم و در مجموع بیش از یک میلیون فرصت شغلی مستقیم و غیرمستقیم ایجاد کرده است. میزان تولید نیز از حدود سه میلیون دستگاه پیش از ممنوعیت واردات (۱۳۹۶) به نزدیک ۲۰ میلیون دستگاه در سال گذشته افزایش یافته است، در حالی که نیاز سالانه کشور حدود ۲۳ میلیون دستگاه برآورد می‌شود. این رشد چشمگیر نشان می‌دهد که تولیدکنندگان داخلی توانسته‌اند بخش بزرگی از نیاز بازار داخلی را تامین کرده و وابستگی به واردات را به طور محسوس کاهش دهند.
عمق داخلی‌سازی قطعات و محصولات در صنعت لوازم‌خانگی به طور متوسط ۶۰ تا ۶۵ درصد است و در برخی محصولات، به‌ویژه لوازم گازسوز، این شاخص به ۱۰۰ درصد رسیده است. این روند موجب کاهش وابستگی به واردات قطعات و صرفه‌جویی ارزی قابل‌توجهی شده و توانمندی تولیدکنندگان داخلی در طراحی و تولید قطعات کلیدی را ارتقا داده است.
بر اساس اعلام مسئولان صنفی، میزان ارزبری این صنعت که پیش‌تر حدود ۶.۵ میلیارد دلار برآورد می‌شد، اکنون به حدود دو میلیارد دلار کاهش یافته است و این مقدار نیز صرفا برای تامین مواد اولیه مصرفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این کاهش محسوس نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در سال‌های اخیر، نه‌تنها به افزایش ظرفیت تولید داخلی کمک کرده، بلکه نقش مهمی در کاهش فشار ارزی و تقویت استقلال اقتصادی صنعت لوازم‌خانگی کشور ایفا کرده است.
صادرات چقدر است؟
بررسی‌ها نشان می‌دهد که صادرات لوازم‌خانگی ایران در سال گذشته به حدود ۵۱۰ میلیون دلار رسیده و بازارهای هدف این محصولات شامل کشورهای همسایه مانند عراق، افغانستان، سوریه، لبنان و برخی کشورهای آسیای میانه است. این رقم حکایت از رشد چشمگیر توان تولیدکنندگان داخلی در عرصه صادرات دارد و نشان می‌دهد که صنعت لوازم‌خانگی ایران توانسته حضور خود را در بازارهای منطقه‌ای تثبیت کند. وزارت صنعت، معدن و تجارت هدف‌گذاری کرده است تا ارزش صادرات این صنعت تا سال ۱۴۰۶ به یک میلیارد دلار افزایش یابد. ظرفیت تولید سالانه این صنعت حدود ۲۰ میلیون دستگاه اعلام شده است و باتوجه‌به تقاضای روبه‌رشد داخلی و بازارهای منطقه‌ای، پیش‌بینی می‌شود آینده روشنی در انتظار تولیدکنندگان در بازارهای صادراتی باشد.
همان‌طور که اشاره شد با وجود رشد چشمگیر تولید و افزایش عمق داخلی‌سازی، صنعت لوازم‌خانگی ایران همچنان با ضعف‌هایی اساسی و انتقادهای فراوان مواجه است. کیفیت برخی محصولات داخلی هنوز به استانداردهای جهانی نمی‌رسد و این موضوع مانع از رقابت جدی با برندهای خارجی در بازارهای بین‌المللی شده است. کارشناسان معتقدند نبود کنترل مستمر کیفیت و استانداردسازی یکپارچه می‌تواند رشد صادرات را محدود کند و اعتماد مصرف‌کنندگان را تحت تاثیر قرار دهد.
همچنین، وابستگی به واردات مواد اولیه کلیدی و برخی قطعات پیشرفته همچنان وجود دارد و کاهش ارزبری فعلی بیشتر ناشی از کاهش واردات محصول نهایی است تا استقلال کامل تولید. این وضعیت باعث می‌شود صنعت لوازم‌خانگی در برابر نوسانات ارزی و تحریم‌ها آسیب‌پذیر باقی بماند و هرگونه اختلال در زنجیره تامین مواد اولیه، تولید داخلی را تحت‌فشار قرار دهد. از سوی دیگر، رقابت نامتعادل با محصولات قاچاق و وارداتی یکی دیگر از مشکلات جدی است. برخی تولیدکنندگان داخلی از نبود حمایت‌های کافی در زمینه تسهیلات مالی، تامین انرژی و تسهیل صادرات گلایه دارند. کارشناسان تاکید می‌کنند که حمایت هدفمند دولت و برنامه‌ریزی برای ارتقای فناوری و استانداردسازی ضروری است تا صنعت لوازم‌خانگی ایران بتواند به جای صرفا پر کردن بازار داخلی، به بازارهای خارجی نیز پایدار و رقابتی نفوذ کند. باتوجه‌به انتقادهای اخیر فعالان و کارشناسان، به نظر می‌رسد صنعت لوازم‌خانگی ایران همچنان نیازمند بازنگری در سیاست‌های حمایتی، سرمایه‌گذاری هدفمند در تکنولوژی و ارتقای کیفیت محصولات است تا ضمن حفظ دستاوردهای داخلی، توان رقابت در بازارهای بین‌المللی و مقابله با چالش‌های اقتصادی را نیز به دست آورد.
نظر شما