آگاه: بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران آذر ماه سال ۵۸ در سخنانی در جمع اعضای سپاه، خطر حمله آمریکا را جدی دانست و دستور تشکیل بسیج مستضعفین را صادر کرد. این صدور از آن جهت اعلام شد که ارتش آن روزها وضعیت چندان مناسبی نداشت و بخش عمده‌ای از ارتشی‌ها در غرب کشور درگیر غائله کردستان و مقابله با کومله و دموکرات بودند. سپاه تازه تاسیس هم اگرچه هفت ماه پیش از آن تشکیل شده بود، اما این نهاد بخش کوچکی از مردم را سازمان می‌داد، از این رو امام دستور تشکیل بسیج را داد تا تمامی مردم در آن نقش داشته باشند.
بسیج از دیدگاه امامین انقلاب
امام علاوه بر ارائه ایده بسیج، برای اجرایی کردن آن ایده هم راهکارهایی مطرح کرد. مهم‌ترین راهکار امام، جذب نیروهای مردمی برای عضویت در بسیج از طریق مساجد بود. ۱۰ ماه پس از تشکیل بسیج، صدام با حمایت‌های غرب به ایران حمله کرد. هرچند امام خمینی(ره) فرمانده کل قوا بود، اما اختیارات فرماندهی با بنی‌صدر، رئیس‌جمهور بود. امام برای مقابله با هجوم دشمن بعثی، دفاع همه‌جانبه و استفاده از بسیج مردمی را مطرح کرد، اما بنی‌صدر که ستاد بسیج ملی زیر نظر او بود، نه تنها معتقد به بسیج مردمی نبود، بلکه مانع ورود سپاه به جنگ هم بود. سرانجام با تصمیم مجلس، اولین رئیس‌جمهور عزل شد و با خروج او از کشور، هوای تازه بر بدنه اجرایی کشور دمید و نیروهای رزمنده در خط مقدم جبهه با قدرت ظاهر شدند. در دوره «پساجنگ» برخی مطرح می‌کردند که دیگر نیازی به بسیج نیست، اما امام خمینی(ره) در پیامی تاکید کردند: بسیج باید مانند گذشته و با قدرت و اطمینان خاطر به کار خود ادامه دهد.
حضرت روح‌الله، وظیفه بسیجیان را در ادامه انقلاب اسلامی هم مشخص کردند و فرمودند: «باید بسیجیان جهان اسلام در فکر ایجاد حکومت بزرگ اسلامی باشند و این شدنی است؛ چرا که بسیج تنها منحصر به ایران اسلامی نیست. باید هسته‌های مقاومت را در تمامی جهان به وجود آورد و در مقابل شرق و غرب ایستاد.»
رهبر انقلاب نیز بسیج را مکتبی‌ترین و مردمی‌ترین نیروی مقاومت جهانی نامیدند و تاکید کرده بودند: این نهاد نگاه می‌کند ببیند که حرکت عمومی انقلاب و نظام از مسیر درست منحرف نشود؛ مراقب است که انحراف به وجود نیاید؛ هر جا انحرافی مشاهده شد، بسیج در مقابل آن می‌ایستد. این از جمله خصوصیاتی است که مربوط به بسیج است. آنچه یادآوری شد، گوشه‌ای از شکل‌گیری بسیج و نگاه امامین انقلاب به این نهاد مردمی بود. امسال «بسیج، مردم، اقتدار ملی» به عنوان شعار محوری هفته بسیج سال ۱۴۰۴ تعیین شده است. حال به واکاوی هر یک از محورهای سه‌گانه این شعار پرداخته‌ایم :
جایگاه و نقش «بسیج»: بسیج در ساختار نظام جمهوری اسلامی ایران فراتر از یک نیروی نظامی شناخته می‌شود و در اصل یک نهاد اجتماعی-نظامی است که هرجا مردم و انقلاب به آن نیاز داشته باشند حضور پیدا می‌کند. بسیج مردمی به عنوان بازوی اصلی نهادهای فرهنگی و فکری نظام عمل می‌کند. هدف آن حفظ و ترویج گفتمان انقلاب اسلامی در جامعه، مقابله با نفوذ فرهنگی غرب و تقویت هویت دینی و ملی است. این کارکرد به بسیج هویت‌بخش شهرت دارد. در سطح رسمی، بسیج به عنوان نیروی مقاومت مردمی در کنار نیروهای مسلح قرار دارد. در شرایط بحران یا جنگ، این نیرو، ستون فقرات دفاعی و آمادگی عمومی کشور را تشکیل می‌دهد و اقتدار ملی را در بعد توانایی دفاع مردمی تضمین می‌کند.
کارکرد اجتماعی و سازندگی (خدمت): بخش بزرگی از بسیج به ویژه در قالب سازندگی و گروه‌های جهادی هم به عنوان یک نیروی مکمل دولت برای حل مشکلات ساختاری، امدادرسانی در بلایای طبیعی و اجرای پروژه‌های عمرانی کوچک در مناطق محروم فعالیت می‌کند. این نقش به صورت مستقیم بر رابطه بسیج و مردم تاثیرگذار است.
بسیج و مردم: حضرت امام، بسیج را تشکیل داد تا مردم در حفظ امنیت خود و کشورشان سهیم باشند به همین جهت در همان ابتدای شکل‌گیری و به‌خصوص در دوران جنگ، بسیج کاملا با توده مردم پیوند خورد و نمونه آن دفاع مقدس هشت‌ساله بود. در این دوران، شاهد رابطه‌ای مبتنی بر همبستگی حداکثری بین مردم و بسیج بودیم. جنگ پایان یافت اما باز بزنگاه‌ها و رودیدادهای متعددی در جغرافیای ایران شکل گرفت. در هر رودیداد بسیج برای مردم و در کنار مردم بود. سال ۹۸ و پس از شیوع ویروس کرونا، بسیج تمام ظرفیتش را برای واکسینه کردن مردم به کار بست تا هرچه سریع‌تر آمار کرونا صفر شود. در اینجا فقط به یک نمونه اشاره شد، قطعا نمونه‌های دیگر را می‌توان فهرست کرد که در این مجمل نمی‌گنجد. مهم، بسیجی است که خود را همراه و همیار ولی نعمتان انقلاب می‌داند.
نقش بسیج در «اقتدار ملی»: اقتدار ملی در ایران ترکیبی از مؤلفه‌های سخت‌افزاری (نظامی و اقتصادی) و نرم‌افزاری (اعتقادی و مردمی) است و بسیج در هر دو بعد نقش‌آفرین است. به هرحال، وجود بسیج با توانمندی‌های چندگانه، توانایی کشور برای دفاع و مقابله را به شکل قابل ملاحظه‌ای افزایش داده و به عنوان یک عامل بازدارندگی در برابر تهدیدات خارجی عمل می‌کند.
این حضور، یک لایه عمق استراتژیک به اقتدار نظامی می‌بخشد. اقتدار ملی زمانی تضعیف می‌شود که انسجام داخلی از بین برود. بسیج با کارکرد ایدئولوژیک خود تلاش می‌کند تا یک لایه مرکزی از وفاداری و همسویی با اصول نظام را در میان توده‌ها حفظ کند. این انسجام درونی، به ویژه در برابر فشارهای خارجی، خود یک منبع بزرگ اقتدار تلقی می‌شود. به همین جهت شعار «بسیج، مردم، اقتدار ملی» کاملا ریشه‌دار و معنادار انتخاب شد، به دلیل آنکه حضور مردم در صحنه، وحدت و همدلی ایجاد می‌کند و همین وحدت، تولید قدرت و اقتدار ملی را به دنبال دارد. قدرت مردم است که امنیت می‌آفریند؛ بسیج، در هر عرصه‌ای که ورود می‌کند بن‌بست را می‌شکند.
نظر شما