آگاه: تنزدیکا هر راننده‌ای در طول استفاده از خودرو با مشکلاتی مثل افت شتاب، افزایش مصرف سوخت یا بوی غیرعادی از اگزوز روبه‌رو شده است. این نشانه‌ها گاهی به سادگی به خستگی موتور یا کیفیت پایین سوخت نسبت داده می‌شوند، اما یکی از عوامل مهم در بروز این وضعیت‌ها خرابی کاتالیزور خودرو است. این قطعه در سیستم اگزوز وظیفه‌ای حیاتی برعهده دارد و از انتشار مستقیم گازهای سمی به هوا جلوگیری می‌کند. بی‌توجهی به علائم خرابی کاتالیزور خودرو، علاوه بر آسیب به موتور، می‌تواند به آلودگی بیشتر هوا و حتی ردشدن خودرو در تست معاینه فنی و منجر شود. کاتالیزور یا مبدل کاتالیستی بخشی از سیستم اگزوز است که در مسیر خروج دود موتور نصب می‌شود. این قطعه با داشتن ساختار شبکه‌ای سرامیکی یا فلزی که با فلزات گران‌بهایی مثل پلاتین، پالادیوم و رودیوم پوشانده شده، واکنش‌های شیمیایی خاصی را انجام می‌دهد تا گازهای سمی مانند مونوکسیدکربن، اکسیدهای نیتروژن و هیدروکربن‌های نسوخته را به گازهای کم‌ضررتر مثل دی‌اکسیدکربن و بخار آب تبدیل کند. در واقع بدون وجود این قطعه، هر خودرو حجم زیادی از آلاینده‌ها را مستقیم به محیط آزاد می‌کرد. بنابراین خرابی کاتالیزور خودرو نه‌تنها یک مشکل مکانیکی، بلکه یک تهدید زیست‌محیطی محسوب می‌شود.

عوامل تسریع خرابی کاتالیزور
سوخت بی‌کیفیت یا آلوده: استفاده از بنزین حاوی سرب یا گوگرد بالا رسوبات زیادی در کاتالیزور ایجاد می‌کند.
احتراق ناقص در موتور: خرابی شمع‌ها، کوئل یا سیستم جرقه‌زنی باعث ورود سوخت نسوخته به اگزوز و آسیب به شبکه داخلی کاتالیزور می‌شود.
نشتی روغن یا مایع خنک‌کننده به داخل سیلندر: ورود این مواد باعث گرفتگی و مسدودشدن مجاری کاتالیزور می‌شود.
تصادف یا ضربه به زیر خودرو: کاتالیزور قطعه‌ای حساس است و ضربه مستقیم می‌تواند ساختار داخلی آن را خرد کند.

برخی علائم خرابی کاتالیزور 
کاهش توان و شتاب خودرو: اگر خودرو هنگام سبقت یا بالا رفتن از سربالایی قدرت کافی ندارد، احتمال گرفتگی کاتالیزور وجود دارد.
افزایش مصرف سوخت: موتور برای جبران اختلال در خروج دود، مجبور به مصرف بیشتر سوخت می‌شود.
روشن‌شدن چراغ چک موتور: یکی از شایع‌ترین نشانه‌ها، روشن‌شدن چراغ چک موتور به دلیل خطای حسگر اکسیژن یا کاتالیزور است.
بوی تخم مرغ گندیده: خرابی کاتالیزور باعث انتشار بوی گوگردی ناخوشایند از اگزوز می‌شود.
صدای تق‌تق یا لق‌لق از زیر خودرو: در صورت شکستن ساختار داخلی کاتالیزور، هنگام حرکت صداهای غیرعادی شنیده می‌شود.
ردنشدن در تست آلایندگی: اگر خودرو نتواند استانداردهای معاینه فنی را پاس کند، احتمالا مشکل از کاتالیزور است.
رانندگان می‌توانند با دقت در رفتار خودرو برخی نشانه‌ها را بدون تجهیزات تخصصی متوجه شوند. اگر خودرو هنگام فشردن پدال گاز سنگین حرکت می‌کند یا به اصطلاح خفه می‌کند، احتمال خرابی کاتالیزور خودرو یا گرفتگی آن وجود دارد. همچنین بوی غیرعادی از اگزوز یا تغییر رنگ دود آن به خاکستری تیره، می‌تواند هشداردهنده باشد. گوش‌دادن به صدای غیرطبیعی از بخش زیرین خودرو، به‌خصوص هنگام استارت‌زدن یا شتاب‌گیری، نیز می‌تواند نشانه شکستگی کاتالیزور باشد.

راه‌حل‌ها و اقدامات پیشنهادی
اولین اقدام در مواجهه با نشانه‌های جدی خرابی کاتالیزور، توقف رانندگی طولانی‌مدت و مراجعه به تعمیرگاه است. ادامه رانندگی با کاتالیزور مسدود، باعث افزایش فشار روی موتور و آسیب به قطعاتی مثل سوپاپ‌ها و مانیفولد خروجی می‌شود.
در تعمیرگاه معمولا از دستگاه دیاگ برای بررسی خطاها استفاده می‌شود. در بسیاری از موارد اگر خرابی جزئی باشد، شست‌وشو و احیای کاتالیزور می‌تواند به بازگشت نسبی عملکرد آن کمک کند. اما اگر شبکه داخلی به شدت آسیب دیده یا خرد شده باشد، تنها راه تعویض کامل کاتالیزور است. برای پیشگیری از بروز چنین مشکلاتی، استفاده از سوخت باکیفیت و دارای استاندارد، سرویس دوره‌ای منظم موتور، تعویض به‌موقع شمع‌ها و بررسی وضعیت واشر سرسیلندر اهمیت فراوانی دارد. رعایت این نکات می‌تواند عمر کاتالیزور را تا چندین سال افزایش دهد.