آگاه: وی در این مطلب بیان کرده است: شعر فاطمی طی قرون متمادی، دچار مظلومیتی تاریخی شده است که دلایل مختلف دارد. اولین شعر مستقل که راجع به حضرت زهرا(س) است و به تصریح درباره ایشان صحبت میکند، شعری از ناصر خسرو است. پیش از ناصر خسرو شاید اشاراتی مختصر و ظریف به شهادت حضرت زهرا(س) داشته باشیم، اما اولین شعر صریح و آشکار درباره حضرت و شهادت ایشان، متعلق به ناصر خسرو است.
حبیبیکسبی ادامه داد: بعد از ناصر خسرو هم دوباره تا چند قرن شعر فاطمی نداریم؛ یعنی تا قرن ده و یازده. یعنی نه قبل از ناصر خسرو و نه بعد از ناصر خسرو، چیزی به نام شعر فاطمی نداریم. اینطور میتوانیم بگوییم که ناصر خسرو در چند قرن استثنا بوده است. به قرن ده و یازده که میرسیم، میبینیم نظیرینیشابوری هم شعر فاطمی دارد. تازه آن هم شعری درباره به سن تکلیف رسیدن برادرزادهاش است که در انتهای آن شعر اشارهای به حضرت زهرا(س) دارد و ایشان را مدح میکند. بنابراین میتوانیم بگوییم شعر فاطمی تا ۵۰، ۶۰ سال اخیر، به ویژه بعد از انقلاب اسلامی، بسیار کم و انگشتشمار است. فکر میکنم یکی از منابع خوب برای شعر فاطمی کتاب «مناقب فاطمی در شعر فارسی» است که آقای احمد احمدیبیرجندی منتشر و انتشارات آستان قدس آن را چاپ کرده است. ایشان یک سری کتاب دارد که در هر کدام از آنها به مناقب یکی از معصومین میپردازد؛ مثل «مناقب پیامبر در شعر فارسی»، «مناقب علوی در شعر فارسی»، «عاشورا در شعر فارسی» و غیره. وی درباره کمرنگ بودن شعر فاطمی در تاریخ ادبیات فارسی، گفت: استاد مجاهدی به صورت مفصل در یکی از کتابهایشان بحث کردهاند که چرا شعر فاطمی در ادبیات فارسی مهجور بوده است، اما اگر بخواهیم خلاصه به آن بپردازیم، یکی از دلایل آن حکمای غیرشیعی بودهاند. شعر گفتن برای حضرت زهرا(س) در مقاطع مختلف تاریخی هزینه زیادی داشته است. چرا هزینه زیادی داشته است؟ چون شعر فاطمی یک شعر موضعمند است. تو نمیتوانی شعر بگویی و در آن بگویی حضرت زهرا(س) به علت یک بیماری ساده فوت کردند. زندگی و شهادت حضرت زهرا(س)، اصل قصه و اصل دعواست. اگر کسی میخواسته به حضرت بپردازد، ناگزیر بوده که واقعیت تاریخی را درباره شهادت ایشان بیان کند. به همین خاطر در شرایطی که حکومتهای غیرشیعی بر سر کار بودند یا شاعر چنین شعری نمیسروده یا آن را منتشر نمیکرده است.
حبیبیکسبی تحریف ادبیات فارسی را یکی دیگر از دلایل مهجوریت شعر فاطمی بیان کرد و گفت: کسانی تاریخ ادبیات فارسی را برای ما روایت کردهاند که آدمهای اهلی نبودهاند. حتی همین امروز که دسترسی به منابع بیشتر شده است، شما میبینی که شعرهای رضوی یک شاعر در گنجور کاملا غایب است. طرف یک دیوان شعر رضوی دارد ولی به راحتی سانسور شده است. جریانهایی در تاریخ ادبیات فارسی بوده است که شعرهای شیعی را به راحتی کنار میگذاشته است. پس هم حکومت، حکومت شیعی نبوده است و هم اینکه شعر فاطمی شعر هزینهداری بوده است. در چنین فضایی است که ناصر خسرو به عنوان یک شاعر ستیهنده و صریح، برای حضرت زهرا(س) شعر میگوید و باکی از عواقب آن ندارد.
۳ آذر ۱۴۰۴ - ۲۳:۱۷
کد خبر: ۱۸٬۲۰۵
محمود حبیبیکسبی، از شاعران آئینی کشورمان به تازگی گفتوگوی مفصلی با «مهر» انجام داده که در آن درباره سابقه شعر فاطمی در ادبیات فارسی و علت مهجور بودن این گونه شعری توضیحاتی داده است. در ادامه بخشی از این گفتوگو را میخوانید.
نظر شما