آگاه: سیاست براندازی فرهنگی که در تاریخ معاصر با عنوان «اندلسسازی» شناخته میشود. یعنی تکرار فرآیند فروپاشی تمدن اسلامی از طریق تضعیف ارزشهای هویتی و پیوندهای اجتماعی مسلمانان که امروز بهطور هدفمند در کشورهای اسلامی و بهویژه در ایران پیگیری میشود (۱). مقام رهبری در بیانات متعدد حجاب را خاکریز دفاع از شخصیت زن دانسته و پیوند آن با استقلال تمدنی را یادآور شدهاند. این نوشتار، به مستندات تاریخی و رسانهای پروژه استعماری حذف حجاب و تحلیل اهداف و ابزارهای دشمنان در عصر فضای مجازی پلتفرممحور میپردازد.
پیشینه تاریخی و رسانهای پروژه جهانی حذف حجاب
مطالعات تاریخی نشان میدهد که «کشف حجاب» نه پدیدهای خودجوش، بلکه پروژهای سازمانیافته بوده است. در ایران، تلاش رضاشاه برای کشف حجاب (۱۳۱۴ش) با الگوگیری از جریان سکولار ترکیه آتاتورکی رخ داد و با استفاده گسترده از رسانههای دولتی، نشستهای ترویجی و «بیحجابی اجباری» و تحقیر «محجبهها»، تلاش شد الگوی ایرانی–اسلامی پوشش از جامعه ریشهکن شود (۲). در مصر و اندونزی تلاش مشابه با حمایت مالی غرب و آموزش رهبران فکری جریان «مدرنسازی» اتفاق افتاد (۳).
در دهه اخیر، مستند «Hijabophobia»(۴) نقش لابیهای بینالمللی، سازمانهای تحت حمایت غرب و شبکههای رسانهای را در عادیسازی بیحجابی و القای «پوشش آزاد» بهعنوان نشانه تمدن برملا کرده است. پژوهشهای فرهنگی (۵) نیز نشان دادهاند که روند مهاجرت، تبلیغات پرحجم رسانهای و سیاستهای آموزشی غربگرایانه از عوامل اصلی تضعیف حجاب در جوامع مسلمان بودهاند.
اهداف استکبار جهانی از پروژه عادیسازی بیحجابی
آنچه پروژه بیحجابی را از یک «انتخاب فردی» به سیاستی کلان استعماری تبدیل میکند، اهداف تمدنی آن است:
۱. فروپاشی خانواده: رسانههای غربی با نمایش مستمر سبک زندگی فاقد حجاب، خانواده را از خاستگاه تربیت و امنیت به محیط بیثبات و مصرفگرا تبدیل میکنند (مطالعات Straus, ۲۰۱۹)؛ بازنمایی زن تنها و بیتعهد، جای زن خانوادهمحور را میگیرد.
۲. بحران هویت: حذف نشانههای ظاهری هویت جمعی، مسیر ایجاد «تکهویتی مصرفگرا» را هموار میکند؛ نسل جدید میان هویت ایرانی–اسلامی و جهانوطنی سرگردان میشود (۶). هدف، بیریشگی و برش از گذشته است تا نسل جوان دیگر هیچ دلبستگی هویتی به سنت و دین و وطن خود نداشته باشد.
۳. تسهیل سلطه فرهنگی و اقتصادی: زن بدون دفاع ایدئولوژیک، به ابزاری در چرخه مصرف، نمایش و سیاست جنسی تبدیل میشود؛ سلطهگران جهانی با تضعیف ارزشهای بومی، فرهنگ مصرف و تبعیت را گسترش میدهند.
نقش شبکههای اجتماعی در پیشبرد پروژه بیحجابی
با ظهور شبکههای اجتماعی پلتفرممحور (اینستاگرام، تیکتاک، یوتیوب) جنگ نرم علیه حجاب به سطح تازهای ارتقا یافته است. طراحی الگوریتمهای نمایش محتوا، تبلیغ الگوهای سلبریتی فاقد حجاب ایرانی و عربی، وایرالسازی شوخی و نقد به حجاب، شبه جنبشهای اجتماعی ضد حجاب و کمپینهای ضدحجاب نظیر #NoHijabDay و #FreeFromHijab (۷) همگی بر شکلگیری ناخودآگاه جمعی و عادیسازی بیحجابی تاثیرگذار بودهاند.
مطالعه «موسسه پژوهشهای پیو» (۸) درباره تاثیر شبکههای اجتماعی بر نگرش دختران مسلمان نشان داد، انتشار روزانه هزاران تصویر ویدئویی با پوششهای شاذ، هنجار جامعه را تغییر داده و اعتراض به ارزشهای دینی و بومی را به «ترند» تبدیل کرده است. ابزار نفوذ، نه تحمیل آشکار، بلکه الگوسازی خزنده و بازی با غرایز و امیال نسل جدید است.
جمعبندی راهبردی
نبرد بر سر حجاب، نبرد بر سر انتخاب بین «هویت اصیل» و «سرگردانی تبلیغشده» است. تهاجم فرهنگی به حجاب با ابزار هنر و رسانه طی پروژههای منسجم و پرهزینه پیگیری شده است. برای مقابله با این اشغال فرهنگی راهبردهایی لازم است:
۱. بازخوانی مستند تجارب مقابله با پروژههای کشف حجاب و نقد علمی ریشهها،
۲. تقویت گفتمان اقناعی و تولید محتوای روایی و هنری جذاب،
۳. فعالسازی هوشمندانه فضاهای دیجیتال در مسیر روایت «حجاب آگاهانه»،
۴. تقویت مرجعیت خانواده و بازمهندسی شبکههای نخبگان فرهنگی برای مقابله خردمندانه،
۵. آموزش سواد رسانهای نسل جدید برای فهم سیاستهای شبکهای و الگوریتمهای سلطهمحور.
حجاب نه تنها پوشش، بلکه نماد بازدارندگی فرهنگی و سپر هویتی زنان در برابر هجوم استعمار نو است؛ مقابله با پروژه بیحجابی یعنی حفاظت از خانواده، تمدن و هویت جمعی.
منابع و ارجاعات
۱ -سلیمانی، حسن. «اندلسسازی فرهنگی؛ راهبرد تحریف و حذف هویت اسلامی»، فصلنامه راهبرد فرهنگی، شماره ۲۷، ۱۴۰۲.
۲- عباسزاده، محمدرضا. «تاریخ کشف حجاب در ایران»، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، ۱۳۹۸.
۳- احمد، لیا، «زنان و جنسیت در اسلام»، انتشارات دانشگاه ییل، ۱۹۹۲.
۴- حجاب فوبیا: سیاست پوشش در جهان اسلام، مستند شبکه الجزیره، ۲۰۲۰.
۵- پورافکاری، نعیمه. «عوامل اجتماعی تضعیف حجاب در ایران امروز»، فصلنامه جامعهشناسی ایران، ۱۴۰۰.
۶- مرنسی، فاطمه، فراتر از حجاب: دینامیک مرد و زن در جامعه مدرن مسلمان، انتشارات دانشگاه ایندیانا، ۱۹۸۷.
۷- #NoHijabDay، پوشش جشن جهانی بیحجابی
۸- Pew Research Center؛ مرکز پژوهشهای پیو، «استفاده از شبکههای اجتماعی و برداشتها درباره حجاب»، ۲۰۲۳.
نظر شما