فقه در مقام مهندسی جامعه

حوزه در طلیعه زمانه تجلی فقه تمدن‌ساز در عصر انقطاع

حسین انجدانی - آگاه مسائل اندیشه‌ای: در نیمه نخست قرن بیستم، هنگامی که جهان اسلام در تلاطم سهمگین‌ترین بحران‌های هویتی، سیاسی و اجتماعی خود فرورفته بود، نهاد حوزه علمیه اعلام موجودیت کرد؛ نه به‌مثابه سنگری منفعل از گذشته، بلکه به‌عنوان یک نهاد پیش‌برنده عقلانیت فقهی، حافظ شعور امت، در نهایت، بنیان‌گذار یک منظومه تمدنی. در روزگاری که ساختارهای خلافت فروپاشیده و خلاءهای معرفتی در دل ملت‌ها پدیدار شده و پروژه‌های سکولاریستی با پشتوانه استعمار به نفی دین و هویت اسلامی روی آورده بودند، حوزه برخلاف مسیر غالب که عقب‌نشینی، سکوت یا تجزیه دین بود، مسیر تثبیت و تاسیس را برگزید. همین انتخاب، سرآغاز شکل‌گیری عقلانیتی شد که نه متوقف در ترمیم گذشته، بلکه متوجه بنیان‌گذاری آینده بود؛ عقلانیتی برخاسته از فقه، اما فقهی تمدن‌ساز، نه مناسک محور.