آگاه: حجت‌الاسلام دکتر یاسر ماهری، استاد حوزه و دانشگاه: بدون شک یکی از برجسته‌ترین و قابل‌تحمل‌ترین مولفه‌های جنگ ۱۲ روزه تحمیلی علیه ملت عظیم ایران، مسئله «هویت ملی ایرانیان» بود. این موضوع چنان غافلگیرکننده بود که تمام محاسبات دشمنان، یعنی جبهه استکبار را به هم زد. آنها هرگز تصور نمی‌کردند که هویت ملی ما، این‌چنین قدرتمند و موثر در برابرشان قدعلم کند. شاید بتوان گفت که هویت ملی ما حتی بر قدرت نظامی ما نیز برتری داشت و دشمن بیش از آن‌که مغلوب قدرت نظامی شود، شکست واقعی‌اش از قدرت هویت ملی ما بود.
هویت، امری پیچیده و چندوجهی است. در سطح فردی و اجتماعی، دو نوع هویت وجود دارد: هویت ساختگی و تصنعی، و هویت حقیقی و ساختاری. بسیاری از افراد و جوامع درگیر بحران هویت می‌شوند، زیرا فاقد هویت حقیقی‌اند و تنها به ظاهر و هویت‌های تصنعی تکیه دارند که نمی‌توانند در شرایط دشوار، آرامش و قوت لازم را فراهم کنند.
در سطح فردی، دوران نوجوانی معمولا مرحله‌ای حساس است که فرد از هویت کودکی فاصله می‌گیرد، اما هنوز به هویت ساخت‌یافته جوانی نرسیده است. بحران هویت در این سن طبیعی است. اما نوجوانان امروز ما برخلاف انتظار، کمتر این بحران را حس می‌کنند. علت اصلی آن فضای مجازی است که هویتی ساختگی و مجازی به آنها ارائه می‌دهد و باعث می‌شود بحران هویت حقیقی کمتر احساس شود. نوجوانی که با شخصیت مجازی خود زندگی می‌کند، هویتی واقعی ندارد و در مواجهه با مشکلات واقعی زندگی، از آرامش و ثبات لازم برخوردار نیست.
این مسئله، به شکلی اجتماعی هم نمود می‌یابد. جوامعی که هویت ساختگی دارند، در بحران‌ها واکنش مناسب و عاقلانه‌ای نشان نمی‌دهند. در مقابل جوامعی که هویت حقیقی و ساختاری دارند، می‌توانند انسجام و آرامش خود را حفظ کنند.
جنگ ۱۲ روزه، بهترین نمونه این تفاوت بود. در یک سو، جامعه اسرائیل قرار داشت که از هویت ساختگی برخوردار است و در نتیجه در این جنگ شکست اجتماعی و روانی سختی خورد؛ به‌طوری‌که مجبور شد برای جلوگیری از فرار مردم، قانونی برای ممنوعیت خروج تصویب کند. اما در سوی دیگر، ملت ایران با تمام تفاوت‌های سیاسی، فرهنگی و دینی، یکپارچه و منسجم ایستادند. این وحدت، جلوه‌ای از هویت ملی حقیقی و ریشه‌دار ما بود؛ هویتی که در سده‌های مختلف تاریخ ایران خود را در بحران‌ها نشان داده است.
این وحدت و هویت ملی قوی، تنها به این جنگ محدود نشد. در دوران بحران کرونا نیز ملت ایران واکنشی ملی، هماهنگ و موفق داشت که با دیگر جوامع جهان تفاوت چشمگیری داشت. فرمان رهبر معظم انقلاب درباره مواسات و همدلی، زمینه‌ای فراهم کرد که این هویت ملی به بهترین شکل در جامعه نمود پیدا کند. هویت ملی ما، مانند اعضای یک بدن است که در برابر تهدیدات خارجی، هماهنگ عمل می‌کند. همان‌طور که اعضای بدن به طور طبیعی به یکدیگر متصل و مرتبط‌اند و در مقابل بیماری متحد می‌شوند، هویت ملی ما نیز پیوندی طبیعی و عمیق دارد. این حقیقتی است که امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب (حفظه الله) آن را به‌خوبی درک کرده و بر اساس آن انقلاب و نظام را پایه‌ریزی کرده‌اند.
برای حفظ و تقویت این هویت ملی در جامعه، دو نکته اساسی وجود دارد: نخست آگاه نگه‌داشتن ملت نسبت به تهدیدها و دشمنی‌ها، زیرا مقابله موفق با خطر نیازمند آگاهی است. قرآن کریم نیز در این زمینه می‌فرماید: «إِنَّ الشَّیْطَانَ لَکُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا»
(سوره فاطر، آیه ۶)
شیطان دشمن شماست، او را دشمن بگیرید. اگر دشمنی‌های واقعی به صورت هوشمندانه و شفاف به ملت منتقل شود و رسانه‌های غفلت‌آفرین خنثی شوند، هویت ملی فعال و زنده باقی خواهد ماند.
دوم، حرکت به سمت «دولت مردمی» است؛ دولتی که مردم را مسئول بداند و مردم نیز در عرصه اجتماعی احساس مسئولیت کنند. این مسئولیت‌پذیری، انسجام ملی را تقویت می‌کند و ظرفیت‌های هویت ملی را بیشتر به فعلیت می‌رساند. امیدواریم این فرصت ویژه که جنگ ۱۲ روزه برای ما ایجاد کرده است، زمینه‌ساز بهره‌مندی هر چه بیشتر از این سرمایه بزرگ هویت ملی باشد. به فرموده قرآن: «لَئِن شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ»
(سوره ابراهیم، آیه ۷)
اگر شکر کنید، نعمت‌های خود را برای‌تان افزون می‌کنم.