آگاه: در این متن، گزیده‌ای از ۱۷ عنوان از کتاب‌های تالیفی و ترجمه شده فارسی را مرور می‌کنیم که با روایت‌های مثبت و دلنشین قادرند حس و حال خوانندگان‌شان را دگرگون کنند و مرهمی برای پر کردن خلاء آرامشی باشند که این روزها در ادامه تنش‌های جنگ به آن نیازمندیم. این کتاب‌ها که در قالب رمان یا مجموعه داستان ارائه شده‌اند، به دو دسته اصلی بزرگسالان و کودکان و نوجوانان تقسیم‌بندی می‌شوند.

 گزیده‌ای از ادبیات برای بزرگسالان

این بخش به معرفی ۹ کتاب اختصاص دارد که با محوریت داستان‌های امیدبخش، خودشناسانه، عاشقانه و انسانی، مخاطب بزرگسال را به سفری درونی برای یافتن آرامش و امید دعوت می‌کنند.

۱. سووشون،  نویسنده: سیمین دانشور:   سووشون، تنها رمان سیمین دانشور، یکی از ماندگارترین آثار ادبیات‌معاصر ایران است که با زبانی شیوا و داستانی گیرا، زندگی یک خانواده اشرافی شیرازی را در دوران اشغال ایران توسط متفقین در جنگ جهانی دوم روایت می‌کند. داستان حول محور زندگی زری، همسر یوسف، می‌گذرد که در مواجهه با ظلم و بی‌عدالتی، سعی در حفظ ارزش‌ها، عشق و انسانیت دارد. اگرچه رمان به مسائل سیاسی و اجتماعی آن دوران می‌پردازد و صحنه‌هایی از سختی و مبارزه را به تصویر می‌کشد اما جوهر اصلی آن بر پایه‌های محکم عشق خانوادگی، تاب‌آوری، امید به آینده و زیبایی‌های زندگی در دل دشواری‌ها استوار است. شخصیت‌های زن قوی و تاثیرگذار در داستان، نمادی از پایداری و روحیه تسلیم‌ناپذیر ایرانی هستند. «سووشون» با فضاسازی گرم و آشنا، به خواننده حس نوستالژی و ارتباط عمیقی با ریشه‌ها می‌بخشد. پیام‌های زیرین آن درباره مقاومت در برابر ستم، اهمیت خانواده و امید به عدالت، می‌تواند در دوران پس از استرس، آرامش و دلگرمی عمیقی ببخشد و یادآوری کند که حتی در تاریک‌ترین دوران‌ها نیز، روشنایی امید و ارزش‌های انسانی پایدارند.

۲. نامه‌هایی به میلنا،  نویسنده: فرانتس کافکا، مترجم: سیاوش جمادی ( انتشارات: شادگان) :  این مجموعه، منتخبی از نامه‌های فرانتس کافکا به میلنا یسنکا، روزنامه‌نگار و مترجم اهل چک است. اگرچه در ظاهر نامه‌های عاشقانه به نظر می‌رسد اما سرشار از تاملات عمیق کافکا درباره زندگی، تنهایی، ترس‌ها و امیدهاست. خواندن این نامه‌ها، با وجود فضای گاه مالیخولیایی، حس عجیبی از همذات‌پنداری و درک مشترک را در خواننده ایجاد می‌کند. کافکا با صداقتی بی‌نظیر، زوایای پنهان روح بشر را می‌کاود و این حس که «تنها نیستیم»، می‌تواند تسلی‌بخش و آرامش‌بخش باشد. صمیمیت و ژرفای این نامه‌ها، خواننده را به درکی عمیق‌تر از احساسات انسانی می‌رساند و تلنگری برای پذیرش خود و دیگران می‌زند.

۳. شازده کوچولو، نویسنده: آنتوان دوسنت اگزوپری، مترجم: احمد شاملو :  «شازده کوچولو» اثری جاودانه و عمیق است که با زبانی ساده، مفاهیم بزرگی چون عشق، دوستی، معنای زندگی و اهمیت دیدن با قلب را به خواننده یادآور می‌شود. داستان ملاقات یک خلبان با شازده کوچولو در صحرا، پر از استعاره‌های زیبا و درس‌های اخلاقی است که به دور از پیچیدگی‌های فلسفی، مستقیماً بر دل می‌نشیند. این کتاب، گویی تلنگری است برای بازگشت به خلوص دوران کودکی و یادآوری آنچه واقعاً در زندگی ارزشمند است. پیام‌های امیدبخش و انسانی آن، به خواننده کمک می‌کند تا در میان هیاهوی زندگی، به آرامشی درونی دست یابد و زیبایی‌های فراموش‌شده جهان را دوباره کشف کند.

۴. سه‌شنبه‌ها با موری، نویسنده: میچ آلبوم :  «سه‌شنبه‌ها با موری» داستان واقعی دیدارها و مکالمات میچ آلبوم با استاد سابق خود، موری شوارتز، در ماه‌های پایانی زندگی موری است که به بیماری لاعلاج ALS مبتلا شده. این کتاب، نه‌تنها روایتی دلنشین از رابطه شاگرد و استاد است، بلکه درس‌هایی عمیق درباره زندگی، مرگ، بخشش، خانواده و یافتن معنا در میانه رنج‌ها ارائه می‌دهد. موری با آرامش و خردی وصف‌ناپذیر، تجربیات خود را به اشتراک می‌گذارد و به خواننده می‌آموزد چگونه با ترس‌ها مواجه شود و از لحظات باقی‌مانده زندگی به بهترین شکل استفاده کند. لحن صمیمانه و نگاه مثبت موری به زندگی، با وجود مواجهه با مرگ، می‌تواند به خواننده امید و آرامش ببخشد.

۵. کیمیاگر، نویسنده: پائولو کوئیلو :  «کیمیاگر» داستانی نمادین درباره سفر یک چوپان جوان به نام سانتیاگو برای یافتن گنج است. این کتاب، فراتر از یک داستان ساده، سفر درونی انسان برای کشف توانایی‌های پنهان، دنبال کردن رویاها و گوش‌دادن به ندای قلب را به تصویر می‌کشد. پائولو کوئیلو با زبانی شیرین و پر از استعاره به خواننده یادآور می‌شود که سرنوشت هر فرد، در گرو تصمیمات و تلاش‌های خودش است. پیام اصلی کتاب که هر فردی گنج خود را در درون خود دارد و باید به دنبال آن بگردد، بسیار امیدبخش و الهام‌بخش است و می‌تواند پس از دوران پر استرس، حس هدفمندی و انگیزه را به خواننده بازگرداند.

۶. بابا لنگ‌دراز ، نویسنده: جین وبستر :  بابا لنگ‌دراز روایتی دلنشین و سرشار از طنز و امید است که از طریق نامه‌های جودی آبوت، دختری یتیم، به حامی ناشناسش روایت می‌شود. جودی با روحیه شاد، هوش سرشار و نگاه مثبتش به زندگی، با وجود سختی‌ها هرگز امیدش را از دست نمی‌دهد و با پشتکار به دنبال آرزوهایش می‌رود. این کتاب با تمرکز بر رشد و تحول فردی، اهمیت آموزش و کشف زیبایی‌های زندگی حتی در شرایط دشوار، می‌تواند به خواننده حس شادی و امید تزریق کند. شخصیت جودی، بانشاط و پشتکار مثال‌زدنی‌اش، الهام‌بخش است و به مخاطب یادآوری می‌کند که همیشه روزنه‌ای از امید وجود دارد.

 ۷. زندگی عزیز، نویسنده: آلیس مونرو :  زندگی عزیز مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه از آلیس مونرو، برنده جایزه نوبل ادبیات است. مونرو با دقت و ظرافت بی‌نظیری، لحظات عادی زندگی انسان‌ها را با جزئیات خیره‌کننده به تصویر می‌کشد و به لایه‌های پنهان احساسات، روابط و خاطرات می‌پردازد. اگرچه داستان‌های او گاه با حس نوستالژی یا مالیخولیا همراه است اما در نهایت، تصویری واقع‌بینانه و درعین‌حال همدلانه از پیچیدگی‌های زندگی ارائه می‌دهد. خواندن این داستان‌ها، به خواننده کمک می‌کند تا با بخش‌های مختلف وجود خود و تجربیات انسانی مواجه شود و از این طریق به درک و آرامش عمیق‌تری دست یابد. روایت‌های مونرو، سرشار از لحظات ناب انسانی است که می‌تواند تسلی‌بخش باشد.

 ۸. منِ او  ، نویسنده: رضا امیرخانی :   منِ او رمانی عمیق و دلنشین از رضا امیرخانی است که در بستر تاریخ معاصر ایران، داستانی از عشق، عرفان و جست‌وجوی معنای زندگی را روایت می‌کند. این کتاب، حکایت زندگی علی فتاح، پسری از خانواده‌ای مذهبی و اصیل تهرانی است که با فراز و نشیب‌های فراوان زندگی روبرو می‌شود و در این میان، عشق و باورهایش او را در مسیر دشوار یاری می‌دهند. امیرخانی با نثری شیوا و پرکشش، خواننده را با خود همراه می‌کند تا به درکی عمیق‌تر از مفاهیم انسانی چون صبر، ایمان، بخشش و امید برسد. فضای معنوی و پر از ایثار داستان، می‌تواند آرامش‌بخش دل‌های خسته باشد و به خواننده یادآوری کند که حتی در میان سختی‌ها، نور امید و عشق راهگشاست و به زندگی معنا می‌بخشد. این رمان، با پیام‌های مثبت و تاکید بر ارزش‌های والای انسانی، می‌تواند مرهمی بر روح باشد و حس نشاط و امید به آینده را تقویت کند.

 ۹. جزء از کل، نویسنده: استیو تولتز :  جزء از کل رمانی کمدی - فلسفی است که با نگاهی طنزآمیز و درعین‌حال عمیق، به مسائلی چون معنای زندگی، مرگ، خانواده، و جستجوی خوشبختی می‌پردازد. داستان از زبان مارتین دین، راوی اصلی که در مواجهه با چالش‌های زندگی پدرش و زندگی خودش است، روایت می‌شود. این کتاب با شوخ‌طبعی و دیالوگ‌های درخشان، خواننده را به فکر فرومی‌برد و درعین‌حال، لحظات شاد و خنده‌داری را رقم می‌زند. لحن غیرمتعارف و دیدگاه‌های منحصربه‌فرد شخصیت‌ها، می‌تواند به خواننده کمک کند تا با نگاهی متفاوت به مشکلات بنگرد و حس رهایی و خنده را تجربه کند که در دوران پس از تنش‌ها، بسیار حال‌خوب‌کن است.

دلگرم‌کننده برای این روزهای کودک‌ونوجوان

اگرچه در جهان ادبیات کودک‌ونوجوان از ترجمه تا تالیف، بی‌شمار آثاری وجود دارد که می‌توانند بهترین پیشنهادها برای آرامش و سرگرمی این روزها باشند، در این بخش۸ عنوان از آنها معرفی شده است. برای کودکان و نوجوانان، کتاب‌هایی با پیام‌های مثبت، تشویق به خلاقیت، دوستی و غلبه بر ترس‌ها از اهمیت بالایی برخوردارند. این کتاب‌ها به پرورش روحیه امیدواری و شجاعت در آنها کمک می‌کنند.

۱. لی‌لی لی‌لی حوضک (برای یک تا سه سال)، نویسنده: محمدهادی محمدی، تصویرگر: سلیمه باباخان :  کتاب «لی‌لی لی‌لی حوضک» بازآفرینی ترانه‌متلی کهن است. محمدهادی محمدی، نویسنده و پژوهش‌گر ادبیات کودکان، در بازآفرینی متل‌ها، سراغ لی‌لی حوضک رفته تا از درون بندهای شکسته این ترانه‌متل روایتی تازه و کامل بیافریند. متل‌ها و ترانه‌متل‌ها گونه‌ای از ادبیات شفاهی محسوب می‌شوند که از دوران کهن به جای مانده‌اند. مخاطبان متل‌ها کودکان‌اند و به همین دلیل، در ساخت متل، ادبیات و بازی در هم آمیخته و نقش عنصر بازی برجسته است. ترانه‌متل‌ها از جنبه‌ی خاستگاه و تاریخ و فرهنگ تنها برای سرگرم‌کردن کودکان ساخته نشده‌اند. این روایت‌ها در هر زبان بخشی از کارکردهای زبان گفتاری مانند ریتم و لحن و سبک‌های آوایی زبان را به کودکان خردسال آموزش می‌دهند. متل‌ها از نخستین گنجینه‌های زبان‌آموزی‌اند و ساده‌ترین واژه‌ها را به آهنگین‌ترین شکل ممکن از فرد بزرگسال به نوزاد و نوپا منتقل می‌کنند. لی‌لی حوضک ترانه‌متلی است که از دیرباز کارکرد زبانی و کارکرد بازی انگشتی داشته است. مادر دست کودک را می‌گرفت و با انگشت، نقش حوضی را کف دست کودک می‌کشید. سپس هم‌زمان می‌خواند: «لی‌لی لی‌لی حوضک/ جوجه اومد آب بخوره افتاد تو حوضک.»

۲. جهان به سفر می‌رود (برای پنج تا هفت سال)،   نویسنده: زهرا شجاعی،  تصویرگر: حانیه شجاعی : کتابی است درباره خانه، دوستی، تنهایی، سفر و تجربه. این کتاب تلاش می‌کند تا مفهوم خانه و مکانی برای زیستن را به خردسالان یاد بدهد. هرچند که این اثر می‌توانست داستانی قوی‌تر داشته باشد و گفت‌وگوهای میان شخصیت‌ها کمی پیچیده‌تر باشد، نویسنده در همین داستان کوتاه و ساده هم توانسته پرسش‌های خوبی را برای درک مفهوم خانه مطرح کند. جهان در خانه‌اش به‌تنهایی زندگی می‌کند. او حوصله‌اش سر رفته است و تصمیم می‌گیرد خانه دیگری برای خودش پیدا کند. او از جانورانی که در راه می‌بیند، می‌پرسد که آیا خانه‌ای برایش سراغ دارند یا نه. هر جانور هم باتوجه‌به ویژگی‌های خودش به جهان پاسخ می‌دهد. گربه‌ها ماندن در باغچه، سطل‌آشغال، پارک و خیابان را پیشنهاد می‌دهند. اما این مکان‌ها برای زندگی یک انسان مناسب نیست! جهان از مردم در خیابان می‌پرسد که در چه خانه‌ای می‌تواند خوشحال باشد و آن‌ها هریک پاسخی به او می‌دهند. او به جنگل، صحرا و دریا هم می‌رود و با جانوران و ویژگی‌های زندگی‌شان آشنا می‌شود. اما در نهایت می‌فهمد هیچ‌کدام از مکان‌های پیشنهادشده جای خوبی برای زندگی‌کردن او نیست. 

۳. قصه ما مثل شد(برای بالای ۹ سال) ،  نویسنده: محمد میرکیانی،  تصویرگر: محمدحسین صلواتیان :  قصه ما مثل شد مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه است که ریشه در ضرب‌المثل‌های فارسی دارند. محمد میرکیانی با زبانی شیوا و داستانی، چگونگی شکل‌گیری این مثل‌ها را روایت می‌کند و در هر داستان، پیامی اخلاقی و آموزنده نهفته است. این کتاب، علاوه بر آشنایی کودکان و نوجوانان با فرهنگ و ادبیات کهن ایران، حس کنجکاوی و علاقه به یادگیری را در آن‌ها تقویت می‌کند. داستان‌های مثبت و پندآموز آن، با تصاویر جذاب حسن عامه‌کن، می‌تواند حس شادی و نشاط را در مخاطب ایجاد کند و به او درس‌هایی از زندگی بیاموزد که به تقویت روحیه مثبت‌اندیشی کمک می‌کند.

۴. قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب(برای ۹ تا ۱۲سال)، نویسنده: مهدی آذریزدی:  قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب مجموعه‌ای از داستان‌های آموزنده و دلنشین برگرفته از متون کهن فارسی است که مهدی آذریزدی آنها را با زبانی ساده و قابل‌فهم برای کودکان و نوجوانان بازنویسی کرده است. این مجموعه، شامل داستان‌هایی از کلیله‌ودمنه، مرزبان‌نامه، گلستان و بوستان سعدی و دیگر گنجینه‌های ادبیات فارسی است. هر قصه، پیامی اخلاقی و تربیتی دارد که به تقویت ارزش‌هایی چون صداقت، مهربانی و تلاش در کودکان کمک می‌کند. خواندن این داستان‌ها، نه‌تنها سرگرم‌کننده است، بلکه به رشد فکری و عاطفی کودکان و نوجوانان یاری می‌رساند و حس آرامش و امنیت را در آن‌ها ایجاد می‌کند.

 ۵. رنگ رویای کلاغ (برای ۹ تا ۱۲ سال)،   نویسنده: محمدهادی محمدی، تصویرگر: سلیمه باباخان :  کتابی درباره پذیرش خود، درک تفاوت‌ها و مهم‌تر از همه آزادی و دست‌نکشیدن از رویاهاست. داستان با تک‌گویی/ مونولوگ کلاغ آغاز می‌شود، شبیه نمایشنامه‌ای که انگار کلاغ روی صحنه نمایش آمده و ماجرای خوابی که دیده و رویای رنگی‌اش را برای ما بازگو می‌کند و می‌داند که آدمیان به نظاره او نشسته‌اند پس برایشان می‌گوید که: «کلاغ بودم.» اما چرا فعل «بودن» را به کار می‌برد؟ چون کلاغ این داستان، انسانی است در کالبد کلاغ. همان‌گونه که نویسنده در مقدمه کتاب از نیمه کلاغ و آدم بودنش می‌گوید: «همیشه کلاغی درون من زندگی میکند... نه آدم آدم‌ام نه کلاغ کلاغ.» کلاغ در این تک‌گویی، خطاب به ما می‌گوید که کلاغی بوده با ظاهر و رنگی شبیه کلاغ‌های دیگر که نمی‌توانسته از آن جدا شود. انگار کالبدش، زندانی برایش بوده که نمی‌توانسته کنارش بگذارد. تا اینکه شبی خواب می‌بیند که کلاغی رنگی شده...

 ۶. نقطه می‌خواست فرار کند (برای ۱۳ سال به بالا)،  نویسنده: هشام مطر ، تصویرگر: جانلوکا بوتلو :   این کتاب درباره «من» است، درباره تک‌تک ما، نه فقط انسان‌ها که تک‌تک جانداران و هر چیزی که بر زمین و بیرون زمین و در جهان است. از دو سال پیش که تلسکوپ جیمز وب، درک انسان را درباره شکل‌گیری هستی دگرگون کرد و اولین کهکشان‌ها و بارقه‌های حیات را به انسان نشان داد، بسیاری از انسان‌ها پس از تماشای این تصویرهای شگفت تلسکوپ، خودشان را ناچیز و بی‌ارزش حس کردند؛ نقطه‌ای بسیار ریز در هستی، در میان بی‌شمار کهکشان‌ها که حتی زمین ما نقطه‌ای نادیدنی است در درونشان. اگر شما هم پس از تماشای تصویرهای تلسکوپ چنین حسی داشتید، کتاب «نقطه می‌خواست فرار کند» برای شماست! 

 ۷. درنا، مجموعه «داستان‌هایی برای فکر کردن» (برای ۱۰ تا ۱۲ سال)، نویسنده: سونگ‌هیان یانگ،  مترجم: زهرا یوسفی‌راد :  کتاب «درنا»، داستان پیرمرد و پیرزنی است که نه بچه‌ای دارند و نه ثروتی. در یک روز برفی پیرمرد یک درنا را از دام نجات می‌دهد. همان شب دختری که راهش را گم کرده است، به خانه آن‌ها می‌آید و در آنجا ماندگار می‌شود. او از پیرمرد می‌خواهد برایش نخ بخرد و اتاقی در اختیارش بگذارد تا پارچه ببافد و از آن‌ها قول می‌گیرد که هنگام بافتن پارچه در اتاقش را باز نکنند. زن و مرد با فروختن پارچه‌های زیبایی که او می‌بافد، پول زیادی نصیبشان می‌شود؛ اما روزی پیرزن که از کنجکاوی بی‌طاقت شده است زیر قولش می‌زند و در اتاق را باز می‌کند و درنا را در حال بافتن پارچه می‌بیند و دختر نیز آن‌ها را ترک می‌کند. کتاب «درنا» یکی از داستان‌های منتشر شده در مجموعه داستان‌هایی برای فکر کردن است که بر اساس قصه‌ای عامیانه از ژاپن نوشته شده است. کتاب «درنا» درباره پایبندی به قول است که برای سامورایی‌ها بسیار مهم بوده است. درباره مجموعه داستان‌هایی برای فکر کردن (شاخه روابط انسانی) این مجموعه شامل داستان‌هایی از کشورها و فرهنگ‌های مختلف است که تصاویری متناسب با فرهنگ تصویری هر کشور داستان‌ها را همراهی می‌کند. در این مجموعه، داستان‌های کلاسیک با اندیشه‌های عمیق فلسفی پیوند خورده است و خواننده به سفری شگفت‌انگیز در جهان فلسفه می‌رود. این داستان‌ها ما را در تجارب انسان‌های دیگر شریک می‌کنند و موضوعات تازه‌ای را برای فکر کردن در دسترس ما می‌گذارند.

۸. امیرارسلان نامدار/ نمایشنامه (برای گروه سنین نوجوان)،  نویسنده: مسعود ملک‌یاری  :  امیرارسلان از مشهورترین قصه‌های عامیانه به زبان فارسی است. سال‌ها پیش، این داستان را میرزا محمدعلی نقیب‌الممالک، قصه‌گوی ناصرالدین‌شاه قاجار برای وی می‌گفت و در این هنگام فخرالدوله، دختر ناصرالدین‌شاه پشت در نیمه‌باز اتاق خواجه‌سرایان می‌نشست و ماجراها را بادقت مکتوب می‌کرد و برای آنها نقاشی می‌کشید. در حقیقت داستان امیرارسلان این‌گونه برجامانده است. نمایشنامه «امیرارسلان نامدار» در واقع بازآفرینی این قصه معروف به زبان امروز و با حال و هوایی مناسب و قابل‌لمس برای مخاطب نوجوان امروزی است. امیرارسلان شاهزادهای است دلیر و جوانمرد که شیفته دختر پادشاهی به نام فرخ لقا می‌شود و در جست‌وجوی او به دیار فرنگ می‌شتابد. شاه فرنگ دو وزیر ماهر در رمل و اسطرلاب به نام شمس وزیر و قمر وزیر دارد که شمس با امیرارسلان موافق و قمر با او مخالف است. بر اثر شرارت‌های قمر وزیر، فرخ لقا به دست دیوان و عفریت‌ها گرفتار می‌شود و امیرارسلان راهی نجات او از سرزمین جادو می‌شود و... امیرارسلان نامدار بعد از سختی‌ها و جنگ و ستیز فراوان به مراد دل خویش می‌رسد... شخصیت‌های نمایشنامه این‌ها هستند: امیرارسلان، فرخ لقا، صفیرک، پطروس شاه، قمر وزیر، شمس وزیر، اژدهای سرخ، اژدهای آبی، دیو سیاه سنگباران، فولاد زره دیو، سربازان.