آگاه: رضا باکری اعلام کرد که شیر خام مازاد در کارخانجات به محصولاتی مانند شیرخشک صنعتی تبدیل و سپس صادر می‌شود. وی افزود که در چند سال گذشته، سهم تولید و صادرات شیرخشک افزایش یافته، چرا که بازار کشورهای همسایه مانند عراق نیز از نظر محصولات لبنی به حالت اشباع رسیده است. با وجود تولید فرآورده‌های لبنی بیش از نیاز بازار و کاهش تقاضا، چرا تولیدکنندگان قیمت محصولات خود را چندین بار و گاه به صورت هفتگی افزایش می‌دهند؟ همچنین، چرا با وجود تخصیص یارانه دولتی به این محصولات، شیر خام به شیرخشک تبدیل و صادر می‌شود؟ این در حالی است که سرانه مصرف لبنیات در کشور به میزان قابل‌توجهی کاهش یافته است.
علی‌احسان ظفری، مدیرعامل و رئیس هیئت‌مدیره اتحادیه تعاونی‌های لبنی کشور، در پاسخ به این پرسش‌ها که چرا بازار تقاضای لبنیات حفظ نشده و چرا شیر خام با وجود یارانه دولتی به شیرخشک تبدیل و صادر می‌شود گفت: سیاست دولت در کنترل قیمت‌ها در واحدهای دامداری ضعیف بوده است.
این اظهارات نشان می‌دهد که مدیریت نادرست قیمت‌ها و عدم‌تعادل بین عرضه و تقاضا از عوامل اصلی گرانی و مشکلات فعلی صنعت لبنیات هستند. وی افزود: شیر عمدتا در اختیار شرکت‌های شبه‌دولتی قرار گرفته و آنها هم با لابی‌گری اهداف خود را در افزایش قیمت شیر خام دنبال می‌کنند. در حال حاضر بیشترین ارز کشور برای نهاده‌های دامی هزینه می‌شود؛ ارزی با قیمت دولتی. هنگامی که دولت به نهاده‌های دامی یارانه می‌دهد با تخصیص ارز ارزان‌قیمت، محصول این تخصیص یارانه باید در اختیار عموم مردم قرار گیرد نه در اختیار یک قشر خاص که دامدار هستند. مدیرعامل و رئیس هیئت‌مدیره اتحادیه تعاونی‌های لبنی کشور اضافه کرد: تولیدی که حاصل تخصیص این یارانه است با قیمت آزاد در بازار جهانی به فروش می‌رسد. به‌این‌ترتیب یارانه‌ای که به اسم مردم پرداخت می‌شود برای گروه خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرد. تولیدات لبنی که حاصل تخصیص یارانه است با قیمت آزاد در بازار جهانی به فروش می‌رسد. این مسئول صنفی با اشاره به سرانه مصرف لبنیات در کشور، تصریح کرد: درنتیجه این رویه یعنی پرداخت یارانه و خارج‌شدن کالا از کشور، سرانه مصرف بسیار پایین آمده است.
کاهش بیش از ۵۰درصدی سرانه مصرف
رئیس هیئت‌مدیره اتحادیه تعاونی‌های لبنی کشور یادآور شد: در سال ۱۳۸۹ زمانی که شیر یارانه‌ای توزیع می‌شد بعد از هدفمندکردن یارانه‌ها و کوچک‌شدن سفره مردم به‌طور میانگین سرانه مصرف لبنیات در کشور ۱۳۰ کیلوگرم بود. اما متأسفانه امروز این عدد زیر ۵۰ کیلوگرم است. وی با اشاره به عدم‌تأمین پروتئین و کلسیم موردنیاز افراد جامعه، افزود: این آسیبی است که در نهایت به سلامت جامعه وارد می‌شود و دولت ناگزیر است دارو، تخت بیمارستان و... وارد کند. این تبعات مدیریتی دستگاه‌های مرتبط است که باید آن را مدیریت کرد.
ظفری در ادامه سخنان خود با بیان اینکه تولید فقط یک حلقه ندارد و یک زنجیره تولید را مدیریت می‌کنند گفت: امسال هم متأسفانه دوباره وزارت جهاد کشاورزی تحت‌فشار دامداران قیمت شیر را بدون حضور تشکل‌هایی که در این زنجیره، تولید دارند، در شورای قیمت‌گذاری و اتخاذ سیاست‌های حمایتی محصولات اساسی کشاورزی مطرح و افزایش قیمت را مصوب کرد؛ درحالی‌که باید نظرات تمام حلقه‌ها شنیده می‌شد.
بنابراین با این مصوبه سفره مردم کوچک‌تر شد و ارز یارانه‌ای تخصیص‌داده‌شده با صادرات از کشور خارج می‌شود. این مسئول صنفی اظهار کرد: به استثنای چند برند مطرح، کل واحدهای لبنی کشور به دلیل اینکه مردم قدرت خرید ندارند یکی پس از دیگری در حال تعطیل‌شدن هستند.
به گفته معاون امور تولیدات دامی وزارت جهاد کشاورزی، برخی واحدهای صنعتی دامپروری کشور از نظر رکورد تولید در جایگاهی بالاتر از کشورهای اروپایی قرار دارند. وزارت جهاد باید بگویند چرا مقدار شیر افزایش یافته است؟ آیا این افزایش تولید شیر در سفره مردم هم تأثیر داشته یا شاهد کاهش آن در مصرف روزانه مردم هستیم؟
محمدابراهیم حسن‌نژاد اظهار کرد: ایران از نظر کیفیت تولید شیر در رده کشورهای برتر بوده و عملکرد بخش تولید شیر قابل‌توجه است. در حال حاضر سالانه ۱۲.۸ میلیون تن شیر در کشور تولید می‌شود و با احتساب صادرات ۲.۴ میلیون‌تنی، سرانه مصرف داخلی حدود ۱۲۰ کیلوگرم است.
رئیس هیئت‌مدیره اتحادیه تعاونی‌های لبنی کشور در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود افزایش تولید شیر، این تولیدات تبدیل به فرآورده لبنی با ارزش افزوده بالا و سپس صادر نمی‌شود که حداقل درآمدی نصیب کشور شود گفت: در این خصوص باید وزارت جهاد کشاورزی پاسخ دهد. باید بگویند چرا مقدار شیر افزایش یافته است؟ آیا دلیل این افزایش، ارز ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی است؟ آیا این افزایش تولید شیر در سفره مردم هم تأثیر داشته یا شاهد کاهش آن در مصرف روزانه مردم هستیم؟ فروش شیر در قالب شیرخشک صنعتی چه سودی برای کشور دارد؟ آیا غیر از این است که فقط تعداد محدودی در حال استفاده از این سود هستند؟
تبدیل قیمت ارز ترجیحی و تبعات آن در بازار
یارانه ترجیحی ۴۲۰۰ واردات نهاده‌های دامی در سال ۱۴۰۱ حذف شد و امروز قیمت گوشت قرمز به هر کیلوگرم حدود یک میلیون تومان رسیده است. چه تضمینی وجود دارد با حذف این یارانه به‌طور کامل از نهاده‌های دامی، فرآورده‌های لبنی ارزان شوند؟ ظفری در پاسخ به این پرسش گفت: واردات گوشت تا پیش از جنگ ۱۲روزه در حال انجام بود؛ در واقع هم ارز ترجیحی برای واردات نهاده دامی پرداخت می‌شد و هم واردات گوشت داشتیم. ارز می‌دهیم تا محصول نهایی ارزان تولید شود اما این پروتئین تولیدی (شیر خام) در قالب شیرخشک صنعتی از کشور خارج می‌شود. چرا اجازه می‌دهیم این پروتئین از کشور خارج شود؟
رئیس هیئت‌مدیره اتحادیه تعاونی‌های لبنی کشور درباره راهکار برون‌رفت از این وضعیت گفت: با وجود تولید بیشتر شیر باید نتایج این تغییر را در بازار مصرف ببینم. شیرخشک صنعتی توسط واحدهای شبه‌دولتی و گاوداری‌های بزرگ صاحب کارخانه در حال تولید است که محصولات را هم با وجود یارانه به قیمت روز به فروش می‌رسانند. وی افزود: دولت باید یارانه‌ای که به واردات نهاده دامی اختصاص داده مستقیم به مردم برای خرید فرآورده‌های لبنی بدهد. مثل سال‌های قبل که شیر، پنیر و… با یک‌چهارم یا یک‌پنجم قیمت تمام شده در اختیار عموم مردم قرار می‌گرفت. این موضوع باید عملیاتی شود تا سرانه مصرف تغییر کند. از سوی دیگر یک قیمت منطقی برای تولیدات دامی وجود داشته باشد نه اینکه امروز دامدار با وجود داشتن ارز ترجیحی نهاده دامی، شیر را بالاتر از قیمت‌های جهانی به فروش برساند.
این مسئول صنفی با بیان اینکه برخی دامداران هم صاحب دامداری هستند و هم کارخانه پودر (تولید شیرخشک صنعتی) دارند، اظهار کرد: ارز را می‌گیرند و محصولات را با قیمت بالا به بازار عرضه می‌کنند. در واقع شیرخشک صنعتی توسط واحدهای شبه‌دولتی و گاوداری‌های بزرگ صاحب کارخانه در حال تولید است که محصولات را هم با قیمت روز به فروش می‌رسانند. این مسئول صنفی با بیان اینکه اگر محصولات لبنی مثل شیر، پنیر و… با یک‌چهارم یا یک‌پنجم قیمت فعلی به دست مردم برسد طی یک سال سرانه مصرف ۳ برابر می‌شود، ادامه داد: در حال حاضر سرانه مصرف جهانی لبنیات ۳۶۰ کیلوگرم است. حتی در کشورهای ضعیف بین ۲۰۰ تا ۲۸۰ کیلوگرم گزارش می‌شود. اما این عدد در کشور ما زیر ۵۰کیلوگرم است.
ضرورت نظارت بر افزایش قیمت‌ها به بهانه ویتامین‌ها
امسال یکی از بهانه‌ها در افزایش قیمت‌ها چه در بازار روغن و چه فرآورده‌های لبنی افزودن انواع ویتامین د ۳، امگا ۳ و... است.
وزارت بهداشت باید پاسخ دهد که آیا منطقی است برای ویتامین‌های افزوده در فرآورده‌های لبنی، مردم این مبلغ پول پرداخت کنند؟ آیا این بهانه‌ای نیست برای کوچک‌کردن سفره مردم به واسطه بالارفتن قیمت‌ها؟ متولی امر که چنین مجوزی صادر می‌کند باید پاسخ این پرسش‌ها را بدهد.
رئیس هیئت‌مدیره اتحادیه تعاونی‌های لبنی کشور در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود ریزش بازار، تقاضای تولیدکنندگان با بهانه افزودن انواع ویتامین، قیمت‌ها را افزایش چندباره داده‌اند گفت: در این خصوص دستگاه‌های نظارتی نباید اجازه دهند. مگر می‌شود بدون اجازه وزارتخانه و سازمان ملی استاندارد تولیدکنندگان مبادرت به افزودن ویتامین و افزایش قیمت‌ها کنند. دولت اگر تشخیص می‌دهد این امر غیرمنطقی است نباید مجوز صادر کند. ظفری در پرسشی دیگر مبنی بر اینکه آیا این ویتامین‌ها به معنی واقعی در این محصولات وجود دارد و برای سلامت مصرف‌کنندگان مفید است همچون قرص‌های ویتامینه، عنوان کرد: در این خصوص وزارت بهداشت باید پاسخ دهد. آیا منطقی است برای این ویتامین، مردم این مبلغ پول پرداخت کنند؟ آیا این بهانه‌ای نیست برای کوچک‌کردن سفره مردم به واسطه بالارفتن قیمت‌ها؟ آیا دستگاه‌ها باید اجازه دهند هر کس، هر کاری خواست در بازار کالاهای اساسی انجام دهد؟ دستگاه متولی که چنین مجوزی صادر می‌کند باید پاسخ این پرسش‌ها را بدهد.
این مسئول صنفی در ادامه سخنان خود، عنوان کرد: در حال حاضر از ۱۲۰۰ کارخانه فعال حدود ۳۰۰ کارخانه تا ۵۰درصد ظرفیت کار می‌کنند و بسیاری هم با کمتر از این ظرفیت در حال فعالیت هستند.
خلأ بهره‌وری و قیمت تمام شده بالا
این مسئول صنفی درباره چرایی پایین بودن بهره‌وری در تولید فرآورده‌های لبنی کشور، اظهار کرد: کشوری هستیم که چندین سال است تحریم بوده و ماشین‌آلات و تجهیزات به روز وارد نمی‌شود. حتی لوازم‌یدکی نمی‌آید. بنابراین نمی‌شود بهره‌وری در تولید کشور را با دنیا مقایسه کرد. ظفری ادامه داد: تحریم‌ها، بازار نابه‌سامان، نرخ تورم و... باعث شده تا تولید نتواند جایگاه اصلی خود را حفظ کند. قیمت تمام شده تولید در کشورهایی چون عربستان، قطر، دوبی، کویت و ترکیه چقدر است و در ایران چقدر تمام می‌شود؟ تولیدکننده ما ده‌ها برابر آنها در حال هزینه‌کردن است. رئیس هیئت‌مدیره اتحادیه تعاونی‌های لبنی کشور در پایان تاکید کرد: وزارت جهاد کشاورزی برای کاهش نوسان در بازار کالاهای اساسی باید تصمیمات را براساس نظر کارشناسان تمام حلقه‌های زنجیره تولید اتخاذ کند نه‌بر مبنای نگاه یک حلقه.
نظر شما