آگاه: در دهه ۱۳۶۰، جوانان در سنگرهای خاکی از استقلال و تمامیت ارضی ایران پاسداری کردند. امروز نیز جوانان در میدان‌های نوین، به‌ویژه فضای مجازی، هویت و ارزش‌های خود را حفظ می‌کنند. این استمرار فرهنگی، نقشی اساسی در شکل‌گیری هویت ملی و اسلامی دارد و بررسی شباهت‌ها و تفاوت‌ها می‌تواند راهکارهایی برای تربیت نسل مجازی ارائه دهد.
۱. شباهت‌های مفهومی و نمادین
در هر دو تجربه، جوانان در برابر دشمنی قدرتمندتر قرار گرفتند. آنها با ایمان، همبستگی و امید به آینده، توانستند تهدید را به فرصتی برای تقویت هویت جمعی تبدیل کنند. نماد ایثار، شجاعت و باور به «پیروزی حق بر باطل» در هر دو مقطع حضور پررنگ داشت. دفاع مقدس هویت ایرانی - اسلامی را تثبیت کرد و دوازده روز مقاومت، این ارزش‌ها را به شکلی نوین بازتاب داد (رهبر انقلاب، ۱۳۹۷).
۲. تفاوت‌ها در شرایط و ابزارها
با وجود این شباهت‌ها، تفاوت‌های چشمگیری نیز دیده می‌شود. نسل دفاع مقدس در فضایی زندگی می‌کرد که رسانه‌های سنتی محدود بودند و روایت‌ها عمدتا در داخل کشور شکل می‌گرفت. در مقابل، نسل امروز در بستر جهانی‌شده و دیجیتال رشدیافته است. ابزار مقاومت از خاکریزها و جبهه‌های نبرد به شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های نوین منتقل شده است. این تغییر، نه نشانه ضعف بلکه فرصتی تازه برای بازآفرینی فرهنگ مقاومت در میدان‌های جدید است (حسینی، ۱۳۹۹).
۳. تداوم فرهنگ مقاومت از گذشته تا امروز
دفاع مقدس هشت‌ساله الگویی برای نسل‌های بعدی شد. دوازده روز مقاومت را می‌توان ادامه‌ای بر همان فرهنگ دانست، با این تفاوت که ابزارها تغییر یافته‌اند. همان‌طور که در دهه ۱۳۶۰ جوانان با ایمان و ایثار مانع سلطه دشمن شدند، نسل امروز نیز با بهره‌گیری از فناوری و رسانه، ارزش‌های مقاومت را جهانی می‌کند. این پیوستگی نشان می‌دهد که فرهنگ مقاومت پدیده‌ای مقطعی نیست، بلکه میراثی زنده است که از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود.
۴. نقش این دو مقطع در هویت ملی و امت اسلامی
دفاع مقدس باعث انسجام ملی و افزایش خودباوری ایرانیان شد. دوازده روز مقاومت نیز هویت امت اسلامی را در سطحی فراملی تقویت کرد. در هر دو دوره، جوانان در خط مقدم قرار داشتند و ارزش‌هایی چون ایثار، مقاومت و عدالت‌خواهی به عناصر پایدار هویت تبدیل شدند. آموزش و پرورش، رسانه و نهادهای فرهنگی می‌توانند با بازخوانی این دو تجربه، نسل امروز را در برابر تهدیدات فرهنگی و رسانه‌ای مصون سازند (وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۴۰۰).
۵. راهکارهایی برای نسل مجازی
نسل امروز بیش از هر زمان دیگری در فضای مجازی زیست می‌کند. برای بهره‌گیری از میراث مقاومت در تربیت این نسل، راهکارهای زیر پیشنهاد می‌شود:
تولید محتوای جذاب دیجیتال: استفاده از فیلم، موشن‌گرافیک و پادکست برای روایت‌های واقعی مقاومت.
کمپین‌های فرهنگی در شبکه‌های اجتماعی: پیونددادن ارزش‌های مقاومت با دغدغه‌های جوانان معاصر.
معرفی قهرمانان مقاومت به‌عنوان الگوهای فرهنگی: ارائه این شخصیت‌ها در قالب‌های متناسب با فضای مجازی.
ترکیب مقاومت با پیشرفت علمی: نشان دادن اینکه ایثار و خودباوری می‌تواند زمینه‌ساز نوآوری و رشد علمی باشد.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
از سنگرهای دفاع مقدس تا میدان‌های سایبری امروز، فرهنگ مقاومت همچنان به‌عنوان عنصر هویت‌بخش نسل جوان حضور دارد. اگرچه ابزارها و میدان‌ها تغییر کرده‌اند، اما روحیه ایثار، ایمان و عدالت‌خواهی تداوم یافته است. مقایسه این دو تجربه نشان می‌دهد که تربیت نسل مجازی باید بر پایه همین میراث انجام شود. تنها با پیونددادن ارزش‌های تاریخی مقاومت به زیست‌بوم دیجیتال امروز است که می‌توان نسلی متعهد، خلاق و موثر در ساخت آینده پرورش داد.
منابع:
خامنه‌ای، سیدعلی، (۱۳۹۷)، بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی. دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای.
حسینی، مهدی، (۱۳۹۹)، مقاومت و رسانه‌های نوین؛ تحلیل تطبیقی نسل‌های جوان، فصلنامه مطالعات فرهنگی و رسانه، ۵(۲)، ۸۷-۱۰۹.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، (۱۴۰۰) بازخوانی تجربه‌های مقاومت در رسانه‌های نوین، تهران: انتشارات سروش.
نظر شما