آگاه: تصور کنید در یک دورهمی خانوادگی، کسی مدام از ماشین لوکسش، سفرهای خارجیاش یا موفقیتهای شغلیاش حرف میزند. این صحنه برای بسیاری آشناست، اما پشت آن، لایههای پیچیدهای از روانشناسی و فرهنگ نهفته که میتواند روابط را مسموم کند. در فرهنگی که جمعگرایی و فشار «چه میگویند مردم؟» حاکم است، پز دادن اغلب از یک کنجکاوی ساده شروع میشود اما به رقابت ناسالم و حسادت ختم میشود. روانشناسان هشدار میدهند که این رفتار نه تنها روابط را خراب میکند، بلکه چرخهای از ناامنیهای درونی را تقویت مینماید. پز دادن، اغلب نتیجه معکوس میدهد. وقتی کسی مدام دستاوردهایش را برجسته میکند، دیگران او را مغرور یا ناامن میبینند و از او فاصله میگیرند. در جوامع ما، جایی که مفهوم «افتخار و شرم» ریشهدار است، این رفتار میتواند حسادت را شعلهور کند و رقابتهای سمی ایجاد نماید. مثلاً در کشورهای عربی، نمایش ثروت در شبکههای اجتماعی نه تنها برای جلب توجه، بلکه برای حفظ ظاهر خانوادگی است، اما اغلب به «چشم و همچشمی» منجر میشود. مسابقهای بر سر خانههای بزرگتر، ماشینهای گرانتر یا حتی فرزندان موفقتر. مطالعات نشان میدهد که این مقایسه مداوم، استرس و کاهش بهرهوری را افزایش میدهد و در محیطهای کاری یا خانوادگی، انسجام گروهی را از بین میبرد. البته، اگر پز دادن با فروتنی همراه باشد، میتواند الهامبخش شود؛ مثل به اشتراک گذاشتن داستان تلاش برای انگیزه دادن به دیگران. اما بیشتر اوقات، این کار فرهنگ منفی ایجاد میکند، چرا که افراد به جای حمایت، یکدیگر را تحقیر میکنند. اما چرا مردم پز میدهند؟ این امر ریشه در ناامنیهای درونی و فشارهای اجتماعی دارد. بسیاری از پزدهندگان احساس کمبود اعتماد به نفس میکنند و با نمایش موفقیتها، سعی در جبران این خلأ دارند. این مثل یک ماسک است: از بیرون قوی به نظر میرسند، اما درون پر از ترس از قضاوت هستند. نیاز به توجه و تأیید هم در این زمینه نقش کلیدی دارد؛ انسانها ذاتاً اجتماعیاند و پز دادن راهی سریع برای جلب نگاههاست. روانشناسان به «کمبود همدلی» اشاره میکنند: فرد فکر میکند دیگران هم هیجانزده میشوند، اما واقعیت چیز دیگری است. وقتی کسی پز میدهد و دیگران آن چیزها را ندارند، احساسات منفی بر آنان غالب میشود. حسادت شایعترین واکنشی است، که به ناامیدی، استرس یا افسردگی ختم میشود. افراد احساس «کمتر بودن» میکنند و این مقایسه، اعتماد به نفسشان را کاهش میدهد. گاهی این حس به خشم یا تحقیر تبدیل میشود؛ دیگران فکر میکنند پزدهنده عمداً آنها را کوچک میکند.
اما آیا امیدی برای تغییر هست؟ بله، با راهحلهای جامعهمحور میتوان این چرخه را شکست. اولین قدم، آموزش و آگاهیبخشی است. رسانهها و مدارس باید به مردم نشان دهند که پز دادن از ناامنی میآید و روابط را مسموم میکند. برنامههای آموزشی میتوانند اعتماد به نفس واقعی را بدون خودنمایی آموزش دهند.
دوم، تقویت فرهنگ فروتنی و قدردانی است. ترویج داستانهای موفقیت همراه با تواضع، الگوهای مثبت ایجاد میکند. به جای نمایش ثروت، افراد را تشویق به اشتراکگذاری تلاش و همکاری کنیم. سوم، ایجاد فضاهای امن برای گفتوگو که افراد بدون قضاوت حرف بزنند و نیاز به توجه را سالم برآورده کنند. چه بهتر که این فضا در خانواده و فضای امن باشد.چهارم، تنظیم فضای دیجیتال، پلتفرمها و محلهایی که ترویج محتوای مثبت در آنها بیشتر باشد و سواد رسانهای نیز آموزش داده شود تا مردم فریب نمایشهای اغراقآمیز را نخورند.
در نهایت، تغییر از افراد شروع میشود: والدین به فرزندان یاد دهند موفقیت در کمک به دیگران است، نه نمایش. این تغییرات تدریجی، جامعهای سالمتر میسازد که همکاری جایگزین رقابت شود. در جایی که روابط انسانی اولویت دارد، وقت آن رسیده به جای پز دادن، به حمایت واقعی فکر کنیم. این نه تنها روابط را قویتر میکند، بلکه جامعه را پویاتر و آینده را روشنتر خواهد کرد.
۵ مهر ۱۴۰۴ - ۲۲:۴۲
کد خبر: ۱۶٬۴۸۹
در دنیای پرسرعت روابط اجتماعی امروز، پز دادن یا همان خودنمایی، به یکی از چالشهای پنهان جوامع تبدیل شده است.
نظر شما