آگاه: سوال معمولا در قبال ابهاماتی که برای نمایندگان مجلس ایجاد شده، مطرح میشود که آنان با دعوت از وزرا یا رئیسجمهور با طرح سوال ابهامات را از بین میبرند؛ به دنبال آن، موضوع فیصله پیدا میکند اما استیضاح در قبال خطاها و تخطیهای قانونی وزیران است که به دنبال آن ممکن است موجبات عزل آنها از مقام خودشان فراهم شود.
بند الف اصل ۸۹ قانون اساسی در این باره آورده است: نمایندگان مجلس شورای اسلامی میتوانند در مواردی که لازم میدانند هیات وزیران یا هر یک از وزرا را استیضاح کنند، استیضاح وقتی قابل طرح در مجلس است که با امضای حداقل ۱۰ نفر از نمایندگان به مجلس تقدیم شود. هیات وزیران یا وزیر مورد استیضاح باید ظرف مدت ۱۰ روز پس از طرح آن در مجلس حاضر شود و به آن پاسخ گوید و از مجلس رای اعتماد بخواهد. در صورت عدم حضور هیات وزیران یا وزیر برای پاسخ، نمایندگان مزبور درباره استیضاح خود توضیحات لازم را میدهند و در صورتی که مجلس مقتضی بداند اعلام رای عدم اعتماد خواهد کرد. اگر مجلس رای اعتماد نداد؛ هیات وزیران یا وزیر مورد استیضاح عزل میشود و وزرای مورد استیضاح نمیتوانند در هیات وزیرانی که بلافاصله بعد از آن تشکیل میشود عضویت پیدا کنند.
از زمانی که دولت چهاردهم روی کارآمده، اولین وزیر اقتصاد استیضاح و از کابینه خارج شد و پس از آن باز اخباری مبنی بر استیضاح پنج وزیر دیگر در بهارستان شنیده میشود. عزم مجلسیها برای استیضاح کار را به جایی رساند که شنیده شد قرار است جابهجاییها در دولت اعمال شود. دنیامالی، وزیر فعلی ورزش قرار است تصدی وزارت راه و شهرسازی را بر عهده بگیرد و در سمت دیگر فرزانه صادقمالواجرد به وزارت گردشگری برود. رضا صالحیامیری هم از خیابان آزادی به سئول میرود و سکاندار وزارت ورزش و جوانان میشود. این زمزمهها از آنجا نشات میگرفت که علی نیکزاد، نایبرئیس مجلس در گفتوگویی اعلام کرد: امضاهای استیضاح پنج وزیر از دولت چهاردهم به حد نصاب رسیده و در هیاترئیسه مفصل راجع به این موضوع بحث کردهایم.
وی با بیان اینکه استیضاح هر کدام از وزیران که به صحن مجلس بیاید رای میآورد، تاکید کرد: اگر نصف به علاوه یک وزرا در طول کابینه استیضاح شوند یا استعفا بدهند و کنار بروند کل هیات دولت از حدنصاب میافتد و نظام دیدگاهش این است که کل هیات دولت در این چهار سال از حد نصاب نیفتد. البته ۱۶ مهرماه محمدجعفر قائمپناه در حاشیه جلسه هیات دولت در جمع خبرنگاران در واکنش به درخواست برخی نمایندگان مجلس برای استیضاح چهار وزیر، گفته بود: نمایندگان میتوانند وقتی شرایط کشور عادی شد شمشیر استیضاح را بالا ببرند اما شرایط فعلی به گونهای نیست که چهار وزیر کابینه روزها و هفتهها درگیر استیضاح باشند و لذا نمایندگان اجازه دهند که وزرای دولت چهاردهم به کار خود در آرامش ادامه دهند.
معاون اجرایی رئیسجمهور با بیان اینکه این موضوع میتواند وزارتخانههای مهم ما را چند ماه بدون سرپرست رها کند، اظهار کرد: سرگردانی در برنامهها و کارکنان از جمله تبعات این اتفاق است و حداقل در این مقطع زمانی بهتر است این اتفاق نیفتد وگرنه سوال و استیضاح حق نمایندگان محترم مجلس است. هرچند دولتیها درخواست میکنند، استیضاح در مقطع فعلی انجام نشود اما چهرههای صاحبنام و شاخص در بهارستان میگویند، میتوان با تفاهم، پرونده استیضاح را مختومه اعلام کرد و این یعنی دولت خود دست به تغییر و ترمیم بزند. محمدباقر قالیباف همین چند روز پیش در نشست خبری خود ضمن بیان این مطلب گفته بود: «روند استیضاح بسیار زمانبر است و از زمانی که بحث و گفتوگو درباره یک موضوع آغاز میشود، جلسات رسمی و نشستهای مختلف برای شنیدن نظرات و اقناع دو طرف شکل میگیرد. این روند نشان میدهد که استیضاح آخرین مرحله است، زیرا در زمان استیضاح وزیر فرصت دفاع دارد، موافق و مخالف صحبت میکنند و فرآیند رسمی طی میشود. نگاه من این است که به هر روشی که بتوان بین دولت و مجلس تفاهم ایجاد و مشکل مردم را سریعتر حل کرد، بهتر از حرکت به سمت استیضاح است.»
بالاخره، مجلس پیام همگرایی برای حل موضوع استیضاح را منتقل کرد اما دولت زیربار تغییر نرفت! یوسف پزشکیان، عضو دفتر رئیسجمهور در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس در پاسخ به پرسشی مبنی بر توافق مجلس و دولت برای تغییر برخی وزرا، نوشت: «از رئیسجمهور سوال کردهام. صد درصد تکذیب میشود.» پیش از این یکی از فعالان رسانهای در توییتی از یوسف پزشکیان پرسیده بود: «آیا حقیقتا حضرتعالی توافق فیمابین دولت و مجلس بر سر تغییر برخی وزرا را تکذیب میکنید؟!»
از آنجا که امر «استیضاح» یک حق برای نمایندگان مجلس شورای اسلامی محسوب میشود، اما به نظر میرسد که در فصل همدلی دولت و مجلس میتوان به غیر از روش استیضاح هم، نظارتها را انجام یا تذکرات را به ایشان ارائه داد. از سوی دیگر از دولت انتظار میرود، پیام و خواست مجلس را دریافت کند و گامی برای نوسازی کابینه بهخصوص در بدنه اقتصادی دولت بردارد. ضمن آنکه برگزاری یک جلسه استیضاح هزینههایی را برای مجلس ایجاد میکند و وقت نمایندگان که باید صرف بررسی طرحها و لوایح در هرم سبز خانه ملت شود را میگیرد.
محمدرضا باهنر که در مجلسهای دوم و سوم و چهارم و پنجم و هفتم و هشتم و نهم به عنوان نماینده مردم حضور داشته و نامش با نهاد پارلمان عجین شده است در گفتوگویی تصریح کرد: روند درخواستها برای استیضاحها در مجلس طبیعی است. بر طبق قانون اساسی وقتی ۱۰ نفر از نمایندگان مجلس جمع میشوند میتوانند یک وزیر را استیضاح کنند. من هفت دوره مجلس بودهام و تقریبا با همه دولتها همزمان در مجلس بودهام. این ادعا را به صورت جدی دارم که هیچ وزیری در هیچ دولتی نیست که در مجلس ۱۰ مخالف جدی داشته باشد. بنابراین امضا میکنند و طرح استیضاح به جریان میافتد. یعنی شروع استیضاح با ۱۰ نفر است اما اگر بخواهد که استیضاح به نتیجه برسد باید نصف به اضافه یک نفر رای بدهند. به این بهانه «آگاه» سابقه استیضاح وزرا در دولتهای پیشین را مرور کرد که در جدول زیر قابل مشاهده است.
نظر شما