آگاه: حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی در پاسخ به سوال مطروحه عنوان کردند «هر شخص یا رژیمی که برای ضربه به امت اسلامی و حاکمیت آن، رهبری و مرجعیت را تهدید کند یا (لا سمح‌الله) تعرّضی نماید، حکم محارب دارد و هرگونه همکاری و تقویت آن توسط مسلمانان یا دولت‌های اسلامی حرام است و لازم است عموم مسلمانان در سراسر جهان این دشمنان را از حرف و خطای خود پشیمان نمایند و اگر متحمل مشقت یا خسارتی شوند، اجر مجاهد فی‌سبیل‌الله را دارند.» حضرت آیت‌الله نوری همدانی هم در پاسخ به سوال مشابه این گونه پاسخ دادند: «هرگونه تهدید و تعرض به رهبر انقلاب و مرجعیت شیعه، حکم محارب را دارد.»
به واقع تبارشناسی فتاوای سیاسی در تاریخ تشییع، نشان می‌دهد که صدور حکم شرعی در قبال تهدیدات خارجی یا آسیب به مصالح امت اسلامی، سابقه‌ای طولانی دارد و در برهه‌های مختلف تاریخ، فقهای بزرگ با استناد به مبانی فقهی و وظایف شرعی، مواضع قاطعانه‌ای در دفاع از کیان اسلام اتخاذ کرده‌اند.
یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های تاریخی، فتوای تاریخی میرزای شیرازی در ماجرای تحریم تنباکو (سال ۱۲۷۰ هجری شمسی) است که در واکنش به امتیاز انحصاری کمپانی رژی انگلیسی صادر شد. این فتوا، نه‌تنها یک حکم شرعی بلکه اعلان بسیج عمومی علیه نفوذ اقتصادی و سیاسی استعمار بود و این فتوا ضربه‌ای اساسی به سلطه خارجی وارد ساخت.
نمونه دیگر، آیت‌الله سید عبدالله بلادی بوشهری بود که در دوران جنگ جهانی اول و اشغال بوشهر توسط نیروهای متجاوز انگلیسی، ۱۱۰ فرمان برای مبارزان تنگستانی صادر و رساله‌ای با عنوان «نظام‌نامه حرب» منتشر کردند تا مردم را به قیام و دفاع از حاکمیت اسلامی فراخوانند. ایشان در فتوای خود تصریح کردند که دفاع از سرزمین اسلامی و مقابله با تجاوز، واجب شرعی است و کوتاهی در این زمینه، مصداق ترک فریضه خواهد بود. سیدعبدالله بلادی بوشهری، این رساله را در دوره‌ای نوشت که تهدیدات نظامی علیه سواحل خلیج‌فارس و جنوب ایران (به‌ویژه هجوم نیروهای بیگانه و استعمارگران) در اوج بود. از همین رو، رساله نظام‌نامه حرب هم جنبه فقهی دارد و هم رنگ دفاع از استقلال ملی و اسلامی. این اثر از نظر تاریخ‌نگاری فقه مقاومت در جنوب ایران اهمیت دارد، زیرا نشان می‌دهد روحانیان جنوب همزمان هم درگیر مسائل شرعی جهاد بودند و هم با خطر نفوذ نظامی و سیاسی بریتانیا و سایر قدرت‌ها مقابله می‌کردند.
آیت‌الله بروجردی هم از مراجع تقلیدی بود که فتاوای مذهبی و موضع‌گیری‌های سیاسی ایشان در عصر پهلوی پسر، موجب شد.
عده‌ای ایشان را مرجع تقلیدی فعال در حوزه سیاسی بدانند. ازاین‌رو موضع‌گیری‌های ایشان درباره تشکیل مجلس موسسان، رژه دختران بی‌حجاب در سالگرد کشف حجاب، طرح اصلاحات ارضی، دشمنی با فرقه ضاله بهائیت و حزب توده را عمده دلایل سیاسی‌بودن آیت‌الله بروجردی می‌دانستند.
همچنین در دوران معاصر، حضرت امام خمینی (ره) با صدور فتواها و بیانیه‌های متعدد علیه رژیم پهلوی و استکبار جهانی، الگوی تازه‌ای از فقه‌سیاسی و نقش مرجعیت در تحولات سیاسی و اجتماعی به‌وجود آوردند. فتواها و اعلامیه‌های ایشان، از جمله حکم تاریخی ارتداد سلمان رشدی پس از انتشار کتاب موهن «آیات شیطانی»، مصادیق روشن پیوند فقه و سیاست و حمایت از عزت امت اسلامی بودند.
نقش فتوا در تثبیت همبستگی اسلامی
بررسی تاریخی نشان می‌دهد که فتواهای سیاسی همواره کارکردی فراتر از یک حکم فردی داشته‌اند و به‌عنوان سند مشروعیت‌بخش مقاومت، موجب همبستگی و انسجام اجتماعی شده‌اند. این فتاوا با تبیین تکلیف شرعی، قدرت نرم روحانیت شیعه را در مقابله با دشمنان خارجی یا داخلی به‌نمایش گذاشته و به مردم اطمینان داده‌اند که دفاع از ارزش‌های دینی، نه یک اقدام صرفا سیاسی بلکه یک واجب شرعی است.
با این حال این مواضع نشان می‌دهد که نهاد مرجعیت، همچنان کانون اصلی مقاومت نرم در برابر فشارها و تهدیدهای دشمنان اسلام است و همانند قرن‌های گذشته، می‌تواند الهام‌بخش مردم برای پایداری و ایستادگی باشد.
نظر شما